*** START OF THE PROJECT GUTENBERG EBOOK 24763 *** Nova Esperanto-Biblioteko No 8 Vilhelmo Hauff La Kantistino Novelo El la germana originalo tradukis Eugen Wüster Berlin 1921 Esperanto-Verlag Friedrich Ellersiek Alle Rechte vorbehalten. Ĉiuj rajtoj estas rezervitaj. Copyright 1921 by Friedrich Ellersiek, Berlin. AntaÅparolo de la tradukinto Iomete atingi tion, kion oni postulas de nacilingva traduko, t. e. forgesigi al sperta legonto, ke la originalo ne estas verkita en lia patrina lingvo, kaj havigi al li ne nur pensojn, sed ankaÅ sentimentojn, estis la celo de mia provo. Vieno, 1an de jan. 1917. AntaÅ la preso ankoraÅfoje trarigardante la manuskripton mi ÅanÄis diversaĵojn, sed Äenerale ne volis kontraÅagi la tiaman intencon. Berlino-Charlottenburg, febr. 1921. E. W. Vivo kaj verkado de Hauff Vilhelmo Hauff, naskita 29. XI. 1802 en Stuttgart, vizitis la monakan lernejon de Blaubeuren kaj en Tübingen studis teologion. Reveninte en sian patrourbon, li publicis sian unuan verkon "Fabela almanako por la jaro 1826", al kiu sekvis 2a kaj 3a jarkolektoj. La rakontoj troviÄintaj en ili estis favore akceptataj kaj atingis sub la titolo "Fabeloj" multfojajn represojn. En 1827 aperis la "Komunikoj el la memuaroj de l'satano", ne finitaj, kaj en la sama jaro "La viro en la luno". Tiu romano unue estis verkita en la ekscentra stilo de la tiam moderna H. Clauren, sed laÅ konsilo kelke da strekoj ÅanÄis la imiton al karikaturo. Same pri Cl. okupiÄas la sarkasma "Disputa prediko pri H. Clauren kaj la viro en la luno, farita al la germana publiko". En la daÅro de mallonga tempo plue estis kreata la ampleksa historia romano "Lichtenstein", "Fantaziaĵoj en la bremena urbdoma kelo" kaj la noveloj "La Almozulino de la ponts des arts", "La bildo de l'imperiestro", "Judo Süß" kaj "La Kantistino". AnkaÅ nombro da poemoj estis fluinta el la plumo de la juna aÅtoro, kiam de li, de post januaro redaktisto de "Morgenpost", la morto forprenis Äin 11 tagojn antaÅ lia 25a naskotago. La 18-an de Novembro kiel lian mortodaton surhavas la monumento 13 jarojn poste konstruita por glori lin en loko, kiu al lia rakontista arto dankas sian propran gloron: ĉe la kastelo Lichtenstein. I. "Tio estas stranga okazaĵo!" la komerca konsilanto[1] _Bolnau_ diris al konato, kiun li renkontis sur la LarÄa strato en _B_. "Konfesu mem, ke ni vivas en malbona tempo." "Vi pensas pri la afero en la nordo?", la konato respondis. "Ĉu vi ricevis komercajn informojn? Ĉu la ministro de l'eksterlandaj aferoj pro malnova amikeco diris al vi detalojn?" "Pa, lasu min trankvila pri politiko kaj Åtatbiloj; tio neniel interesas min. Ne, mi celas la aferon pri _Bianetti_." "Pri la kantistino? Ĉu Åi ree estas dungita? Oni ja diris, ke okazis malakordo inter Åi kaj la orkestrestro—" "Sed pro Dio", la komerca konsilanto ekkriis kaj miregante haltis; "en kiuj drinkejaĉoj vi do restadas, ke vi ne scias, kio okazas en la urbo? Do vi ne scias, kio fariÄis al Bianetti?" "Nenian vorton, per mia honoro; kio do okazis pri Åi?" "Nu, nenio alia okazis al Åi, ol ke Åi hodiaÅ nokte estis mortpikata." La komerca konsilanto inter siaj konatoj estis konsiderata kiel Åercemulo, kiu, matene de la dekunua Äis tagmezo farante siajn promenadojn sur la LarÄa strato, Åatis haltigi la homojn kaj improvize kredigi ion al ili. Tial la konato ne estis tre kortuÅita de tiu terura sciigo, sed respondis: "Ion alian vi do hodiaÅ ne scias, Bolnau? Vi supozeble estas tute elĉerpinta vian spriton, ke vi pentras per tiel akraj koloroj. Cetere, se alian fojon vi ree haltigos min sur la LarÄa strato, tiam elpensu ion pli saÄan; alie mi estos devigata, iri malrektan vojon, hejmen irante de la kancelario." "Li ree ne kredas Äin!", la promenanto ekkriis, "Vidu, li ree ne kredas Äin! Se mi estus dirinta, ke la imperiestro de Maroko estas mortpikita, vi estus danke akceptinta kaj disvastiginta la sciigon, ĉar tie jam okazis similaj aferoj. Sed, se kantistino ĉi tie en B. estas mortpikata, neniu volas kredi, Äis kiam oni vidas la funebran irantaron. Sed, karulo, ĉi tiun fojon Äi estas vera, tiel vera, kiel mi estas honesta viro." "Homo! pripensu, kion vi diras!", la amiko kun teruro ekkriis. "Mortinta, vi diris? Bianetti mortpikita?" "Mortinta antaÅ unu horo Åi ankoraÅ ne estis, sed Åi estas mortiÄanta, tio almenaÅ estas certa." "Sed parolu fine, pro Dio! Kiel oni povas mortpiki kantistinon? Ĉu ni do vivas en Italujo? Por kio do ekzistas la laÅdinda polico? Kiel la afero do fariÄis? Mortpikita?" "Sed ne kriu tiel surdige", Bolnau kvietigante respondis. "La homoj jam elmetas la kapojn el ĉiuj fenestroj por vidi, kie estas la strata tumulto. Vi ja povas plendi _sotta voce_[2], kiom ajn vi volas. Kiel la afero fariÄis, vi demandas? Jen vidu, pri tio ja estas la demando; tion Äis nun neniu scias. HieraÅ nokte la bela infanino ankoraÅ estis ĉe la maskobalo, tiel aminda, tiel rava kiel ĉiam, kaj hodiaÅ nokte je la dekdua la medicina konsilanto[3] _Lange_ estas vekata; oni diras, ke _signora_[4] Bianetti estas mortiÄanta, ke Åi havas pikvundon en la koro. La tuta urbo jam parolas pri tio, sed kompreneble tute ekstravagance. TroviÄas en tio, estas vere, fatalaj cirkonstancoj, tiel ke oni ne povas akiri klaron; ekzemple neniu krom la kuracistoj kaj la homoj, kiuj servas al Åi, estas enlasata en la domon. AnkaŠĉe la kortego oni jam scias pri la afero, kaj venis ordono, ke la gardistaro ne preterpasu la domon; la tuta bataliono devis iri la malrektan vojon trans la foirejon." "Kion vi diras! Sed ĉu oni do tute ne scias, kiel okazis? Ĉu oni do tute ne havas postsignon?" "Estas malfacile, tra la diversaj famoj penetri al la vero. Bianetti, nedisputeble, estas tre bonmora persono, pri kiu oni neniel povas malbone paroli. Sed vi konas la kutimon de l'homoj kaj precipe de la virinoj; kiam nun iu ekparolas pri la deca vivmaniero de la kompatinda knabino, oni levas la Åultrojn kaj pretendas, pri Åia antaÅa konduto scii tion kaj tion. Pri Åia antaÅa konduto! Åœi estas apenaÅ deksepjara kaj ĉi tie jam estas unu jaron kaj duonon. Kia antaÅa konduto tio estas?" "Ne perdu tiom da tempo pri la enkonduko", la konato interrompis lin, "sed ekparolu pri la temo. Ĉu oni ne scias, kiu mortpikis Åin?" "Nu, Äuste tion mi ja diras; jen oni ree asertas, ke estis malakceptita aŠĵaluza amanto, kiu mortigis Åin. Strangaj ja estas la cirkonstancoj. Onidire Åi hieraŠĉe la maskobalo sufiĉe longe parolis sola kun maskulo, kiun konis neniu. Åœi baldaÅ poste foriris, kaj kelkaj homoj pretendas, ke ili vidis la saman maskulon eniranta en la kaleÅon al Åi. Super tio neniu scias ion certan; sed mi baldaÅ sciiÄos, kiel estas pri la afero." "Mi scias, ke vi ja havas viajn proprajn sciiÄilojn, kaj certe ankaŠĉe Bianetti vi havas servistaranon. Estas homoj, kiuj nomas vin la urba kroniko." "Tro da honoro, tro da honoro", la komerca konsilanto ridis kaj Åajne sentis sin iom flatita. "Sed ĉi-foje mi ne havas alian spionon, ol la medicinan konsilanton mem. Vi supozeble rimarkis, ke mi tute kontraÅ mia kutimo ne promenas sur la tuta strato de unu fino al la alia, sed ĉiam restas inter la Karla kaj la Frederika stratoj." "Certe mi tion rimarkis, sed mi pensis, ke vi faras fenestran promenon antaÅ la edzino de Åtatkonsilanto _Baruch_[5]." "Lasu min trankvila pri Åi! Ni rompis unu kun la alia antaÅ tri tagoj; mia edzino ne Åatis la rilaton, ĉar tiu sinjorino ludas tiel altspeze. Ne, la medicina konsilanto Lange ĉiutage je la dekdua pasas tra la LarÄa strato, irante al la kastelo, kaj mi ĉi tie embuske atendas, por tuj celi al li, kiam li venas el post la stratangulo." "Tiam mi restos ĉe vi", la amiko diris, "la aferon pri Bianetti mi devas aÅdi pli detale. Vi ja permesas tion, Bolnau?" "Kara sinjoro, neniel lasu Äeni vin", la alia respondis. Mi scias, ke vi manÄas je la dekdua; do zorgu, ke via supo ne malvarmiÄu. Plie Lange en via ĉeesto eble hezitos pri la rakontado; prefere post la manÄo venu en la kafejon, tie vi aÅdos ĉion.—Cetere foriÄu, tie li jam venas el post la stratangulo. II. "Mi ne konsideras la vundon nepre mortiga", la medicina konsilanto Lange diris post la unuaj salutoj; "la piko Åajne ne estis firme direktata. Åœi jam plene reakiris la konscion, kaj se oni konsideras la malfortecon, kaÅzitan de la granda sangoperdo, en ĉi tiu momento almenaÅ estas nenia danÄero." "Tio Äojigas min", la komerca konsilanto respondis kaj intime enbrakigis sin kun la kuracisto. "Mi ankoraÅ akompanos vin kelkajn paÅojn Äis la kastelo, sed, pro Dio, diru al mi detalojn pri tiu afero; oni ja neniel povas klarigi al si, kiel ĉio fariÄis." "Mi povas ĵuri al vi", la alia respondis, "terura mallumo kovras la aferon. Mi apenaÅ ekdormis, kiam mia Johano vekis min per la sciigo, ke oni vokas min al iu tre danÄere malsana. Mi plej rapide vestis min kaj kuras eksteren; en la vestiblo staras knabino, pala kaj tremanta, kaj flustris tiel mallaÅte, ke mi apenaÅ aÅdis Äin, ke mi kunprenu mian pansilaron. Jam tio frapas min; mi rapide ensaltas en la kaleÅon, igas la palan fraÅlinon sidiÄi sur la veturigista loko apud Johano, por ke Åi montru la vojon, kaj poste for. Mi eliras antaÅ malgranda domo kaj demandas la fraÅlinon, kiu do estas la malsanulo?" "Mi povas imagi, kiel vi miregis..." "Kiel mi miregis, aÅdante, ke estas signora Bianetti! Mi ja konis Åin nur de la teatro, alie apenaÅ du aÅ tri fojojn vidis Åin; sed la mistera maniero, kiel mi estis venigata al Åi, la pansilaro, kiun mi devis kunpreni,—mi konfesas al vi, ke mi estis tre scivola, kio do fariÄis al la kantistino. Ni supreniris kelke da Åtupoj, trapasis mallarÄan koridoron. La knabino antaÅiris, dum kelke da minutoj atendigis min en la malhelo kaj post tio singultante kaj ankoraÅ pli pala ol antaÅe venis renkonten al mi. 'Eniru, sinjor' doktoro', Åi diris, 'ho! vi kredeble venas tro malfrue, kaj Åi ne postvivos tion'. Mi eniris, estis terura vidaĵo." La medicina konsilanto eksilentis, meditanta kaj malserena; Åajnis, ke trudiÄas al lia animo bildo, kiun li vane klopodas forpuÅi. "Nu, kion vi vidis?", lia akompananto ekkriis, malpacienca pro tiu interrompo. "Vi ja espereble ne volas min tiel restigi inter martelo kaj amboso?" "Multajn aferojn mi renkontis en mia vivo", rekolektinte siajn pensojn la kuracisto daÅrigis, "multajn aferojn kiuj teruris min, kiuj min ektimigis, sed nenion, kio tiel fendis mian koron, kiel tiu vidaĵo. En nehele lumigita ĉambro pala juna virino kuÅis sur la sofo, antaÅ Åi genuis maljuna servistino kaj premis tukon sur Åian koron. Mi alproksimigis min; blanka kaj rigida kiel busto la kapo de la mortantino estis klinita malantaÅen; la nigraj, malleviÄintaj haroj, la malhelaj brovoj kaj palpebroharoj de la fermitaj okuloj terure kontrastis kun la brila palo de la frunto, de la vizaÄo, de la bela kolo. La blankaj multfaldaĵaj vestoj, kiuj kredeble apartenis al Åia masko, estis surverÅitaj per sango, sango estis sur la planko, kaj de la koro Åajne eliris la ruÄa radio—. Ĉio ĉi prezentiÄis al mi dum unu momento; estis Bianetti, la kantistino." "Ho, Dio, kiel tio kortuÅas min!", la komerca konsilanto emociite diris, eltirante longan silkan tukon, por froti siajn okulojn. "Äœuste tia ankoraÅ la lastan dimanĉon Åi kuÅis en la opero 'Otelo', ludante la rolon de Desdemono. Jam tiam la efekto estis tiel kruele vera kaj efektive terura, ke oni opiniis, ke la negro fakte mortpikis Åin; kaj nun Äi vere trafis Åin. Kiel tio kortuÅas min!" "Ĉu mi ne malpermesis al vi ĉian supermezuran kortuÅon?" la kuracisto interrompis lin. "Ĉu vi nepre volas, ke viaj atakoj revenu?" "Vi estas prava", la komerca konsilanto Bolnau diris kaj rapide enpoÅigis la tukon: "Vi estas prava, afekcio por mia konstitucio ne taÅgas. Sed daÅrigu, mi preterirante nombros la vitraĵojn ĉe la milita ministrejo, tio gardas de tiaj atakoj." "Nu, nombradu, kaj se tio ne efikos, vi povos ankoraÅ aldoni la supran etaÄon de la palaco.—La maljuna servistino forprenis la tukon, kaj miregante mi ekvidis vundon kiel de tranĉilpiko, tre proksime de la koro. Mi ne povis perdi la tempon per demandoj, kiom ajn da ili mi estus volinta fari; mi esploris la vundon kaj surmetis la bandaÄon. La vunditino dum la tuta operacio montris nenian signon de vivo; nur kiam mi sondis la vundon, Åi dolore ekÅiriÄis. Mi lasis Åin ripozi kaj gardis Åian dormon." "Sed la knabino kaj la maljuna servistino, ĉu vi do ne demandis ilin pri la deveno de la vundo?" "Mi do volas Äin konfesi al vi, komerca konsilanto, ĉar vi estas mia malnova amiko; jes, kiam provizore nenio plu devis esti farata por la malsanulino, mi sufiĉe decide deklaris, ke mi plue jam neniel okupos min pri la sinjorino, se ili ne ĉion konfesos al mi." "Kaj kion ili diris? DaÅrigu do!" "Post la dekunua la kantistino estis reveninta, akompanate de granda vira maskulo.—Ĉe tiu sciigo mi ebla iom tro dusence rigardis la du virinojn, ĉar ili denove ekploris kaj per plej fortaj ĵuroj solene certigis, ke mi neniel bezonas malbone pensi pri ilia mastrino; ke dum la longa tempo, de kiam ili servas al Åi, post la kvara vespere neniam viro transpaÅis la sojlon; la malpli granda knabino, kredeble leginta romanojn, eĉ asertis, ke signora estas anÄelo de pureco." "Tion mi ankaÅ asertas", la komerca konsilanto diris, kortuÅite eknombradante la fenestrovitrojn de la palaco, al kiu ili proksimiÄis: "tion ankaÅ mi diras; pri Bianetti oni ne povas malbone paroli, Åi estas aminda, pia infanino; kaj ĉu estas Åia kulpo, ke Åi estas bela kaj devas perlabori sian vivtenon per kantado?" "Kredu al mi", Lange respondis, "kuracisto pri tio havas neerarigan, psikologian juÄilon. Rigardo al la anÄele puraj trajtoj de la malfeliĉa knabino min pli konvinkis pri Åia virteco, ol la ĵuroj de Åiaj ĉambristinoj. Sed aÅskultu plue: la kantistino kun la fremdulo eniris en tiun ĉambron kaj elirigis sian servistinon. Tiu, eble pro scivolo, kion do signifas tiu nokta vizito, restis proksime de la pordo; Åi aÅdis disputon franclingve okazantan inter Åia mastrino kaj basa, kaveca voĉo de viro; ke signora fine ekploregis, ke la viro terure blasfemis; subite Åi aÅdis sian mastrinon akresone ekkrianta, Åi pro timo jam ne povas deteni sin, abrupte malfermas la pordon, kaj en la sama momento la maskulo sin ĵetas preter Åin kaj tra la koridoro al la Åtuparo. Åœi sekvis lin kelke da paÅoj, antaÅ la Åtuparo Åi aÅdis teruran pumpumon; li supozeble falegis malsupren. De malsupre leviÄas Äemado kaj plendetado, kiel tiu de mortanto; sed Åi sentas timegon, Åi ne kuraÄas pluen iri eĉ unu paÅon. Åœi reiras en la pordon—la kantistino kuÅas en sia sango kaj post malmulte da momentoj fermas la okulojn. La knabino ne scias helpi al si, Åi vekas la maljunan servistinon, por ke Åi intertempe helpu al sia mastrino, kaj rapidas al mi, por eble ankoraÅ alporti savon al signora." "Kaj Bianetti ankoraÅ ne diris ion? Ĉu vi ne demandis Åin?" "Ni tuj iris al la policejo kaj vekis la direktoron: li ankoraÅ noktomeze traserĉigis ĉiujn hotelojn kaj stratodrinkejojn, ĉiujn angulojn de la urbo; el la pordego en tiu horo neniu pasis, kaj de nun ĉiu estas severe esplorata. La domanoj loÄantaj en la supra etaÄo eksciis pri la tuta afero ne pli frue, ol kiam policanoj traserĉis la domon; nekompreneble estis, kiel la mortiginto povis forkuri, kvankam li supozeble per sia falo forte leziÄis; ĉar oni trovis multe da sango malsupre ĉe la Åtuparo, kaj ne estas neverÅajne por mi, ke li falante vundis sin per sia propra ponardo. Estas des pli nekompreneble, kiel li forsavis sin, ĉar la dompordo estis fermita. Bianetti mem vekiÄis je la deka kaj deklaris por protokoli al la policestro, ke Åi en la plej rigora senco ne scias, eĉ ne suspektas, kiu povas esti la maskulo. Ĉiuj kuracistoj kaj kirurgoj ricevis la devigan instrukcion, se ili estas vokataj al paciento lezita per falo aÅ tranĉila vundo, anonci tion, ĉar oni eble tiamaniere povus trovi postsignon de la mortiginto. Jen kiel statas la afero. Sed mi estas neÅanceleble konvinkita, ke en tio kaÅiÄas profunda sekreto, kiun la kantistino ne volas konigi; ĉar Bianetti ne estas tia, ke Åi lasus sin hejmen akompani de viro tute ne konata de Åi. Tion Åajne konjektas ankaÅ Åia servistino, ĉeestinta dum la pridemandado. Ĉar kiam Åi vidis, ke signora ne volas sciigi ion, Åi ne menciis la disputon, kiun Åi aÅdis; sed al mi Åi rigardis pete, ke mi ne perfidu Åin. 'Äœi estas terura afero', Åi diris, poste min akompanante al la Åtuparo, 'sed nenio ajn instigus min perfidi ion, kion signora ne volas sciigi'. Åœi ankoraÅ ion konfesis al mi, kio eble lumigus la tutan aferon." "Nu, kaj ĉu mi ne ankaÅ povas scii tiun cirkonstancon?", la komerca konsilanto demandis. "Vi vidas, kiel streĉita estas mia scivolo; malstreĉu, malstreĉu, pro Dio, alie mi facile povus ricevi miajn atakojn." "AÅdu, Bolnau, pripensu, ĉu ankoraÅ alia Bolnau krom vi vivas en ĉi tiu urbo? Ĉu ankoraÅ iu alia ekzistas en la mondo kaj kie, diru, kie?" "Krom mi neniu ajn en ĉi tiu urbo", Bolnau respondis. "Kiam antaÅ ok jaroj mi ekloÄis ĉi tie, mi Äojis, ke mia nomo ne estas _Schwarz_, _Weiss_ aÅ _Braun_, ne _Meier_, _Müller_ aÅ _Bauer_[6], ĉar pri tiuj nomoj okazas tre malagrablaj intermiksoj. En _Kassel_ mi estis la sola viro en mia familio, kaj aliloke en la tuta mondo ne ekzistas iu Bolnau, krom mia filo, la malfeliĉa muzikmaniulo, pri kiu oni ne plu aÅdis, de kiam li velveturis al Ameriko. Sed kial vi demandas pri mia nomo, doktoro?" "Nu, Äi ne povas esti vi, komerca konsilanto, kaj via filo estas en Ameriko. Sed jam estas kvarono post la dekdua, princidino Sofio estas malsana, mi nur tro longe babilis kun vi: adiaÅ, _au revoir_[7]." "Restu", Bolnau ekkriis kaj retenis lin ĉe la brako, "antaÅe diru al mi, kion ankoraÅ diris la knabino." "Nu do, sed katenu vian langon en la buÅo, Bolnau! Åœia lasta vorto, antaÅ kiam Åi estis kaptata de tiu profunda sveno, estis _Bolnau_." III. Oni ankoraÅ neniam vidis la komercan konsilanton Bolnau tiel serioza kaj malserena Åteliri kiel tiam, kiam doktoro Lange forlasis lin antaÅ la palaco. Alitempe li paÅis gaja kaj vigla, kaj kiam li per plej afabla rideto salutis ĉiujn knabinojn kaj virinojn, multe ridis kun la viroj kaj rakontis al ili diversajn novaĵojn, tiam oni ankoraÅ ne estus aljuÄinta al li sesdek jarojn. Li Åajnis efektive havi sufiĉe da kaÅzo, por esti gaja kaj bonhumora; li spekulaciante kolektis Åatindan posedaĵon, forlasis, kiam Äi Åajnis sufiĉa, la aferojn, por kun sia edzino ekloÄi en B. kaj nun vivis en Äojo kaj plezuro jaro post jaro. Li estis havinta unu solan filon; tiu la maljuna sinjoro volis, ke li trakuru la saman karieron kaj agu kaj klopodu en la komerca fako. Sed la tuta esteco de la filo vivis en la regno de l'sonoj, la muziko por li estis ĉio, la komerco kaj negocado de la patro estis al li tro trivialaj kaj malnoblaj. La patro estis obstina, la filo ankaÅ, la patro facile flamiÄis, la filo ankaÅ, la patro tuj ĉion puÅis Äis la ekstremo, la filo ankaÅ; ne mirige, ke ili ne povis vivi unu kun la alia. Kaj kiam la filo finis sian dudekan jaron, la patro estis kvindekjara kaj tiam pretiÄis por forlasi la aferojn kaj volis transdoni la komercadon al la filo. Efektive ĉio baldaÅ estis aranÄita kaj kvietigita, ĉar en bela somera nokto la filo malaperis kun kelke da pianaj partituroj, ankaÅ Äuste alvenis en Anglolando kaj sufiĉe amike skribis, ke li iros al Ameriko. La komerca konsilanto deziris al li feliĉon por la vojaÄo kaj iris al B. La penso pri la muzikmaniulo, kiel li nomis sian filon, ja malserenigis al li kelkan horon; ĉar li estis petinta lin, neniam plu montri sin antaÅ li, kaj oni ne povis atendi, ke la alia nevokite revenos; kelkfoje ekÅajnis al li, ke li tamen agis malsaÄe, volante, ke la filo nepre estu en la komerca fako; sed la tempo, la societo kaj lia serena humoro ne lasis por longe naskiÄi tiujn malgajajn pensojn: li vivis en plezuro kaj Äojo, kaj kiu volis lin vidi tre serena, bezonis nur inter la dekunua kaj tagmezo promeni tra la LarÄa strato. Se li tie vidis longan, malgrasan viron, kies tre moderna vesto, kies tenilaj okulvitroj kaj rajdvipo, kies facilmovaj manieroj ne plu akordis kun liaj grizaj haroj; se tiun viron li vidis salutanta ĉiuflanken, ĉiumomente haltanta ĉe tiu aÅ tiu kaj babilanta kaj gestanta per la brakoj, tiam li povis fidi, ke Äi estis la komerca konsilanto Bolnau. Sed hodiaŠĉio estis tute alia. Se jam antaÅe la afero pri la mortigo de la kantistino preskaÅ tro afekciis lin, la lasta vorto de la doktoro plene ekskuis liajn nervojn. "Bolnau", ankoraÅ diris Bianetti, antaÅ ol senkonsciiÄi. Lian propran honestan nomon Åi elparolis, en tiel suspektigaj cirkonstancoj! Liaj genuoj tremis kaj preskaÅ rifuzis obei al li, lia kapo, plena de zorgoj kaj peza de pensoj, malleviÄis al la brusto. "Bolnau!" li pensis, "reÄa komerca konsilanto! Se Åi nun mortus, la kantistino, se la knabino poste malkaÅus sian sekreton kaj konigus al la polica direktoro la detalajn cirkonstancojn de la mortigo kaj la fatalan vorton! Kiom lerta juristo povus argumenti, sin apogante sur unu sola vorto, precipe kiam lin stimulas la vanto, montri sian sagacon en tia _cause célèbre_[8]!" Kun malespera mieno li rigardis tra la tenilaj okulvitroj al la pundomo, kies frontono malproksime suprenstaris. "Tien, Bolnau, pro tute specialaj favoro kaj konsidero al plurjaraj servoj!" Li pli pene spiris, li levetis la kravaton, sed ektimigite li abrupte retiris la manon; ĉu tio ne estis la loko, kie oni ĉirkaÅligas la kanaban ĉirkaÅkolon[9], ĉu tio ne estis la loko, kie trapasas la malvarma glavo? Se li renkontis konaton kaj tiu salute balancis la kapon, li pensis: "Hola, tiu jam scias pri la afero kaj volas komprenigi al mi, ke li estas bone informita." Se alia preteriris ne salutante, nenio Åajnis al li pli certa, ol ke oni ne volas koni lin, por ne makuli sin, interrilatante kun mortiginto. PreskaÅ li mem kredis, ke li estas kulpa pri la mortigo, kaj ne estis mirige, ke li iris grandan kurbon, por eviti la policejon; ĉar ĉu la direktoro ne povus stari ĉe la fenestro, lin ekvidi kaj voki supren? "Karulo, ĉu vi ne bonvolus por momento veni supren, mi devas iom paroli kun vi." Ĉu li ne jam sentis ian tremon, ĉu li ne jam nun sentis siajn trajtojn ÅanÄiÄintaj al pentula mieno, nur ĉar oni povus opinii, ke li estas tiu, kiun la kantistino kulpigis per sia lasta vorto? Kaj poste li ree ekpensis, kiel malutila tia emocio estas por lia konstitucio; timeme li serĉis fenestrovitrojn, por nombrante trankviligi sin. Sed la domoj kaj stratoj dancadis ĉirkaÅ li, la sonorilturo Åajnis sin moke klinanta antaÅ li; freneza teruro kaptis lin, li kuradis tra la stratoj, Äis kiam li elĉerpite subfleksiÄis en sia loÄejo; kaj kiam li iom rekonsciiÄis, lia unua demando estis, ĉu ne policano demandis pri li. IV. Kiam proksimiÄe la vesperon la medicina konsilanto Lange venis al sia pacientino, li Åin trovis multe pli bonfarta, ol li estis atendinta. Li sidiÄis al Åia lito kaj interparolis kun Åi pri tiu fatala okazaĵo. Åœi estis apoginta sian brakon sur la kusenojn, en la gracia mano kuÅis Åia bela kapo. Åœia vizaÄo ankoraÅ estis tre pala, sed eĉ la konsumiteco de Åiaj fortoj Åajnis doni al Åi siaspecan allogecon. Åœia malhelaj okuloj neniom perdis de tiu ardo, tiu esprimopleneco, kiu jam pli antaÅe de sur la scenejo allogis la kuraciston, kvankam li estis kviete juÄanta viro kaj ne plu havis la aÄon, kiam fantazio helpas al la belo. Li devis konfesi al si, ke li malofte vidis kapon tiel belan, vizaÄon tiel ĉarman; Åiaj trajtoj neniel estis regulaj, kaj tamen per siaj kuneco kaj harmonio kaÅzis ensorĉon, por kiu li longe ne sciis kialon. Sed al la psikologia sagaco de la medicina konsilanto tiu kialo ne restis kaÅita; Äi estis tiu puro de l'animo, tiu nobleco de l'naturo, kio per surpriza brilo de beleco surverÅis tiujn virgulinajn trajtojn. "Åœajnas, ke vi studas miajn trajtojn, doktoro", la kantistino ridetante diris, "vi sidadas tiel silente kaj meditante, streĉe rigardas min kaj Åajne tute forgesas, pri kio mi demandis. AŠĉu tio estas tro terura, por Äin sciigi al mi? Ĉu mi ne povas aÅdi, kion la urbo diras pri mia akcidento?" "Por kio vi volas aÅdi ĉiujn stultajn supozojn, kiujn elpensas kaj disvastigas neokupitaj homoj? Mi ĵus meditis pri tio, kiel pura via animo sin spegulas sur viaj trajtoj; vi havas pacon en vi, kiom vin zorgigas la juÄo de la aliaj homoj?" "Vi evitas mian demandon", Åi respondis, "vi volas elturniÄi, dirante al mi belajn aferojn. Kaj mi ne zorgu pri la juÄo de l'homoj? Kiu honesta junulino povas tiel ignori la societon, en kiu Åi vivadas, ke estas al Åi indiferente, kion oni parolas pri Åi? AŠĉu vi eble opinias, ke mi neniel konsideras tion, ĉar mi estas anino de klaso, pri kiu oni ne havas bonan opinion? Konfesu malkaÅe, vi opinias min tre facilanima." "Ne, certe ne; mi ĉiam nur belaĵojn aÅdis pri vi, fraÅlino Bianetti, pri via trankvila, izolita vivado, kaj ke vi staras en la mondo kun firma teniÄo, kvankam vi estas tiel soleca kaj elmetita al multaj intrigoj. Sed kial vi volas Äuste scii, kion diras la homoj? Kaj se mi kiel kuracisto tiajn novaĵojn ne konsiderus konvenaj?" "Mi petas, doktoro, mi petas, ne turmentu min tiel longe", Åi ekkriis, "vidu, mi legas en viaj rigardoj, ke oni ne bone parolas pri mi. Kial lasi min necerta, kio estas pli danÄera por la trankvilo ol la vero mem?" Tiun lastan argumenton la medicina konsilanto trovis tre Äusta; kaj ĉu dum lia foresto ne povis enpenetri iu babilema virino kaj raporti ankoraÅ pli malbonajn aferojn, ol li povis diri? "Vi konas la ĉi-tieajn homojn", li respondis, "B. ja estas sufiĉe granda, sed, bona Dio, ĉe novaĵo tiaspeca tuj montriÄas, kiel filistra oni estas. Estas vere, ke pri vi parolas la tuta urbo, tio ne povas mirigi vin; kaj ĉar oni ne scias ion certan, oni—nu, oni elpensas ĉiuspecajn strangajn fabelojn. Ekzemple oni diras, ke la vira maskulo, kiun oni vidis ĉe la maskobalo interparolanta kun vi, kaj kiu sendube estas la sama, kiu faris tiun krimon, estas—" "Nu, finu do vian frazon", la kantistino kun tre streĉita atento petis, "daÅrigu!" "Oni diras, ke Äi estis antaÅa amanto, kiu vin amis en—en alia urbo kaj volis mortigi vin pro ĵaluzo." "Pri mi tion! Ho, mi malfeliĉa!", Åi afliktite ekkriis, kaj larmoj brilis en Åiaj belaj okuloj; "kiel kruelaj estas la homoj kontraÅ tiel kompatinda, kompatinda knabino, kiu estas sen Åirmo kaj helpo! Sed rakontu Äis la fino, doktoro, mi petegas vin! AnkoraÅ mankas io, kion vi ne diris al mi. En kiu urbo, la homoj diras, ke mi—" "Signora, mi estus aljuÄinta al vi pli da forto", Lange diris, maltrankvila pro la emocio de sia pacientino. "Vere, mi nun pentas, ke mi diris eĉ nur tiom; mi neniam estis farinta tion, se mi ne timus, ke aliaj, kies afero tio ne estas, antaÅiÄus al mi." La kantistino rapide sekigis siajn larmojn. "Mi volas esti trankvila", Åi melankolie ridetante diris, "trankvila mi estos kiel infano; mi volas esti gaja, kvazaÅ la homoj nun kondamnantaj min milvoĉe estus kriintaj al mi: brave. Sed rakontu plue, kara, bona doktoro!" "Nu, la homoj babilas sensencaĵojn", li kolerete daÅrigis. "Ekzemple, kiam antaÅ nelonge vi aktoris en 'Otelo', onidire en unu el la loÄioj de l'unua etaÄo estis fremda grafo; tiu pretendas, ke li vin rekonis kaj antaÅ du jaroj en Parizo vidis en malbona domo.—Sed, mia Dio, vi fariÄas pli kaj pli pala—" "Estas nenio, la brilo de la lampo nur iom malpli hele lumigis min; daÅrigu, daÅrigu!" "Nu, tiu klaĉo komence restis nur en la unuaj rondoj, sed iom post iom Äi penetris en la publikon, kaj ĉar aldoniÄas tiu okazaĵo, oni kombinas ambaÅ kaj lokas vian interrilaton kun via atencinto en tiun malbonfaman domon en Parizo." Sur la esprimoplenaj trajtoj de la malsanulino dum tiuj paroloj la intensa palo estis ÅanÄiÄinta en flaman ruÄon. Åœi estis levinta sin pli alten, kvazaÅ por preterlasi neniun vorton de tiu terura sciigo, Åia okulo estis streĉe kaj brule fiksita al la buÅo de la kuracisto, Åi apenaÅ spiris, Åia koro Åajne haltis. "Nun ĉio estas finita", Åi ekkriis kun dolora rigardo al la ĉielo, dum larmoj verÅiÄis el Åiaj okuloj, "nun ĉio estas elfinita; se tion li aÅdis, estis tro por lia ĵaluzo. Kial hieraÅ mi ne mortis, ho! tiam mi havus mian bonan patron, kaj mia dolĉa patrino konsolus min pri la moko de tiuj kruelaj homoj!" La kuracisto miregis pri tiuj enigmaj vortoj; li ĵus volis diri al Åi konsolan, trankviligan vorton, kiam la pordo brue kaj abrupte malfermiÄis kaj juna granda viro sin ĵetis internen. Lia vizaÄo estis okulfrape bela, sed sovaÄa obstino malserenigis liajn trajtojn, liaj okuloj ruliÄis, liaj haroj nezorgite pendis ĉirkaÅ la frunto. Li havis en la pugno grandan kunrulitan notfolion, kiun li kvazaÅ aktorante svingis en la aero, antaÅ ol trovi spiron por paroli. Ekvidante lin, la kantistino laÅte ekkriis; la kuracisto komence opiniis, ke pro timo, sed Äi estis pro Äojo; ĉar ĉarma rideto transkuris trans Åiajn lipojn, Åia okulo tra larmoj brilis renkonten al li. "_Carlo_[10]!", Åi ekkriis, "Carlo! Fine vi vizitas min!" "Mizerulino!", la juna viro ekkriis, majeste en la direkto al Åi etendante la brakon kun la longa rulpaketo de notoj. "Ĉesigu vian sirenan kantadon, mi venas—por juÄi vin!" "Ho, Carlo!", la kantistino interrompis lin, kaj Åiaj vortoj sonis melodie kaj dolĉe kiel la sonoj de fluto. "Kiel vi povas tiel paroli al via _Giuseppa_[11]!" La juna viro volis respondi kun tragika patoso, sed la kuracisto, konsideranta tiun scenon tro ekscita por sia pacientino, intervenis. "Plej kara sinjoro Carlo", li diris, proponante al li flartabakon, "bonvolu pripensi, ke la fraÅlino estas en stato, en kiu tiaj scenoj tro afekcias Åiajn malfortajn nervojn!" La alia grandokule rigardis lin kaj turnis la rulpaketon kontraÅ lin: "Kiu vi estas, hometaĉo?" per basa, tondra voĉo li ekkriis. "Kiu vi estas, ke vi stariÄas inter mi kaj mia kolero?" "Mi estas la medicina konsilanto Lange", tiu respondis kaj klakfermis la skatoleton, "kaj en miaj titoloj nenio troviÄas pri hometaĉo. Mi estas estro kaj mastro tiel longe, dum signora estas malsana, kaj mi diras al vi pace, for! aÅ modulu vian _presto assai_[12] al deca _larghetto_[13]." "Ho, lasu lin, doktoro!", la malsanulino timeme ekkriis, "lasu lin, ne kolerigu lin! Li estas mia amiko, li ne faros malbonaĵon al mi, kion ajn la malicaj homoj ree diris al li pri mi." "Ha! Vi eĉ kuraÄas moki! Sed sciu, fulmobato krevigis la pordojn de via sekreto kaj lumigis la nokton, en kiu mi iradis. Do tial vi volis, ke mi ne sciu, kio vi estis, de kie vi venis? Tial vi fermis mian buÅon per kisoj, kiam mi demandis pri via vivo? Mi stultulo! Ke mi lasis min ensorĉi de virina voĉo kaj ne pripensis, ke Äi estas nur mensogo kaj delogo! Nur en la kantado de l'viro troviÄas forto kaj vero. _Ciel_[14]! Kiel mi povis lasi min senprudentigi de la voĉruladoj de publikulino!" "Ho, Carlo", flustris la malsanulino, "se vi scius, kiel viaj vortoj vundas mian koron, kiel via terura suspekto penetras ankoraÅ pli profunden ol la ponardo de la mortigisto!" "Ĉu ne, kolombeto", kun terura rido li ekkriis, "viaj _amorosi_[15] devus esti blindaj; tiam estus oportune, moktrompi ilin? La parizano supozeble ja estas bravulo, ke li fine tamen ankoraÅ trovis la senpekan kolombeton!" "Sed nun efektive estas tro, sinjoro", la kuracisto ekkriis kaj kaptis la jakon de la furiozanto: "tuj, senprokraste eliru el la ĉambro, alie mi vokos la servistojn, por ke ili ekspedu vin." "Mi jam foriras, hometaĉo, mi foriras", la alia ekkriis kaj repuÅis la medicinan konsilanton, ke li sufiĉe komforte sidiÄis en brakseÄo; "jes, mi foriras, Giuseppa, por neniam reveni. AdiaÅ, fartu bone aÅ prefere mortu, malfeliĉulino, kaÅu vian malgloron sub la tero. Sed transe kaÅu vian animon en loko, kie mi neniam renkontu vin; mi malbenus la ĉielan feliĉegon, se mi Äin dividus kun vi, ĉar vi ĉi tie per tiel abomeninda trompo senigis min de mia amo, de mia vivo." Li tion kriis, ankoraÅ iom svingante la notojn, sed liaj sovaÄaj, ruliÄantaj okuloj fandiÄis en larmojn, kiam por la lasta fojo li rigardis la amitinon, kaj plorsingultante li elkuris el la ĉambro. "Sekvu, haltigu lin", la kantistino ekkriis, "rekonduku lin, mia feliĉego de tio dependas!" "Neniel, estimata", doktoro Lange respondis, leviÄante el sia brakseÄo; "la sceno ne devas esti daÅrigata. Mi volas recepti al vi ion kvietigan, de kio vi englutos ĉiuhore du supkulerojn." La malfeliĉulino reenfalis en siajn kusenojn kaj Åiaj fortoj estis elĉerpitaj, Åi denove eksvenis. La kuracisto vokis la servistinon kaj helpate de Åi klopodis rekonsciigi la malsanulinon; sed li ne povis deteni sin, glutigante al Åi la esencojn, dece riproĉi la servistinon. "Ĉu mi ne ordonis, ke oni enlasu neniun, tute neniun, kaj nun oni allasas tiun frenezulon, kiu preskaÅ duan fojon mortigis vian kompatindan fraÅlinon?" "Mi certe ja neniun alian enlasis", la ĉambristino plorante diris, "sed lin mi vere ne povis malakcepti; Åi min hodiaÅ ja sendis jam tri fojojn en lian domon, por petegi lin, ke li venu eĉ nur por momenteto; mi ja eĉ devis diri, ke Åi mortas kaj antaÅe nur ankoraÅ unu fojon volas vidi lin!" "Ĉu vere? kaj kiu do estas tiu—" La malsanulino malfermis la okulojn. Åœi rigardis jen la kuraciston, jen la servistinon, Åiaj rigardoj serĉe vagis tra la ĉambro. "Li estas for, perdita por ĉiam", Åi flustris. "Ho, kara doktoro, iru al Bolnau." "Sed, mia Dio, kion vi do deziras de mia malfeliĉa komerca konsilanto, li jam sufiĉe ekscitiÄis pri via afero, tiel, ke li devas resti en la lito; kiel li povas helpi vin?" "Ho, mi parole glitis", Åi respondis, "al la fremda orkestrestro vi iru, li havas la nomon _Boloni_ kaj loÄas en la _hotelo de Portugalujo_." "Mi memoras, ke mi aÅdis pri li", la doktoro diris, "sed kion ĉe li mi faru?" "Diru al li, ke mi volas ĉion diri al li, li nur ankoraÅ unu fojon venu,—sed ne, mi ne povas Äin mem diri al li; doktoro, se vi—jes, mi konfidas al vi, mi volas al vi ĉion diri, kaj poste vi Äin transdiros al la malfeliĉulo, ĉu ne?" "Mi estas sub via dispono; kion mi povas fari, por trankviligi vin, mi plezure faros." "Nu, do venu morgaÅ matene, mi hodiaÅ ne plu povas multe paroli. AdiaÅ, sinjoro medicina konsilanto; sed ankoraÅ unu vorton; _Babette_, donu al sinjoro la doktoro lian tukon." La servistino malÅlosis Årankon kaj prezentis al la kuracisto tukon el flava silko, disvastigantan en la ĉambro agrablan odoron. "La tuko ne apartenas al mi", li diris, "vi eraras; mi uzas nur naztukojn el tolo." "Ne eble", la servistino respondis, "hodiaÅ nokte mi Äin trovis sur la planko; al domano Äi ne apartenas, kaj iu alia krom vi ankoraÅ ne venis ĉi tien." La kuracisto renkontis la rigardojn de la kantistino, atendeme fiksitajn al li. "Ĉu tiu tuko ne povus esti perdita de iu alia?", kun firma rigardo al Åi li demandis. "Montru Äin", Åi timeme respondis, "pri tio mi ankoraÅ ne pensis." Åœi esploris la tukon kaj trovis en la angulo monogramon; Åi paliÄis, Åi ektremis. "Åœajnas, ke vi konas tiun tukon kaj la personon Äin perdintan", Lange plue demandis. "Äœi povus trovigi postsignon; ĉu vi permesas, ke mi Äin kunprenu kaj utiligu?" Giuseppa Åajne batalis kontraÅ si mem; jen Åi prezentis al li la tukon, jen Åi timeme kaj konvulsie retenis Äin. "Estu", Åi fine diris; "eĉ se la terura homo venus ankoraÅ unu fojon kaj tiun fojon pli bone trafus mian vunditan koron, mi Äin kuraÄas; jen, prenu, doktoro. Mi morgaÅ donos al vi klarigon al tiu tuko." V. Oni povas imagi, kiel eksklude tiuj okazaĵoj okupis la animon de medicina konsilanto Lange. Lia ampleksa klientaro nun same embarasis lin, kiel Äi antaÅe lin Äojigis; ĉar ĉu la multaj vizitoj al malsanuloj, kiujn li devis fari antaÅe, ne malhelpis lin, tre baldaÅ en la sekvinta mateno viziti la kantistinon kaj aÅdi la klarigojn kaj komentojn, kiujn atendante lia koro malpacience batis? Sed por io la vizitoj en tridek Äis kvardek domoj utilis: li povis, kiel li kutimis diri, subaÅskulti, kion oni diras pri Bianetti; eble li ankaÅ povis tion aÅ tion ekscii pri Åia stranga amanto, orkestestro Boloni. Pri la kantistino oni levis la Åultrojn. Oni des malpli favore juÄis pri Åi, ju pli oni ĉagreniÄis, ke tiel longe nenio oficiala kaj certa pri Åia afero penetras en la publikon. Åœiaj enviantoj—kaj kiu distingiÄa kantistino, krom tio estante bela kaj dekokjara, ne havas sufiĉe da tiaj—Åiaj enviantoj ĉion malenviis al Åi kaj faris malicajn rimarkigojn; la moderuloj diris: tiel okazas pri tiaj homoj; al germanino tio ja ne estus fariÄinta. Åœiaj amikoj kompatis Åin kaj preskaÅ ankoraÅ pli timis pro Åia reputacio, ol pro Åia sano. La malfeliĉa knabino! Lange pensis kaj decidis des pli fervore servi al Åi. Pri la orkestrestro oni malmulte sciis, nek ion malbonan, nek ion bonan. Proksimume antaÅ tri kvaronjaroj li venis al B., en la hotelo de Portugalujo luis subtegmentan ĉambreton kaj vivadis tre izolite kaj modere. Li Åajne perlaboris sian vivtenon per lecionoj pri kantado kaj pri muzikaj komponaĵoj. Cetere ĉiuj asertis, ke ili rimarkis en li iom da ekscentreco, da malhumilo; kiuj lin pli proksime koniÄis, trovis lin tre interesa, kaj jam kelka muzika amatoro onidire mendis tablolokon por la vespermanÄo en la hotelo de Portugalujo, nur por Äui lian plezurigan interparolon pri muziko. Sed ankaÅ ilia juÄo akordiÄis en tio, ke li estas iom frenezeta, ĉar li malatentas, eĉ malÅatas virinan kantadon, dum li ravite parolas pri viraj voĉoj, precipe pri viraj Ä¥oroj; pri lia amrilato kun la kantistino Bianetti Åajne neniu sciis. La komercan konsilanton Bolnau li trovis ankoraÅ malsaneta kaj en la lito; li Åajnis tre depremita kaj per nefirma, raÅka voĉo diris ĉiuspecajn sensencaĵojn pri aferoj, kiuj alitempe kuÅis tute ekster lia idearo. TroviÄis ĉirkaÅ li kolekto de famaj procesoj, en kiuj li diligente studadis; la edzino de l'komerca konsilanto asertis, ke dum la tuta nokto li legis en ili kaj terure plorpepis kaj lamentis. Lia legado koncernis precipe la senkulpe ekzekutitajn, kaj li diris al la medicina konsilanto, ke verdire por filantropo la penso pri la malrapidemo de la germana juÄistaro estas granda konsolo; ĉar oni povas atendi, ke la senkulpeco tamen pli facile malkovriÄas, se proceso daÅras dekkelke da jaroj, ol se oni hodiaÅ estas kaptata kaj morgaÅ pendigata. La kantistino Bianetti, por kiu al la kuracisto fine restis horeto, estis malserena kaj depremita, kvazaÅ surtere ne plu estus espero por Åi. Åœia okulo estis malgaja, la vundo estis multe pli bonstata, ol li atendis; sed en la sama grado, en kiu kreskis Åia korpa bonfarto, Åajne malaperis la trankvilo kaj sano de Åia animo. "Mi longe meditis pri tio", Åi diris, "kaj trovis, ke vi, kara doktoro, vere plej strange estas implikata en mian sorton. Mi antaÅe ne konis vin. Mi konfesas, ke mi apenaÅ sciis, ke en B. ekzistas iu medicina konsilanto Lange. Kaj nun, kiam mi subite fariÄis tiel malfeliĉa, Dio sendas al mi tiel kunsenteman, patran amikon." "FraÅlino Bianetti", Lange respondis, "kuracisto ĉe multaj litoj devas fari pli, ol nur palpi la pulson de l'maldekstra mano, bandaÄi vundojn kaj recepti miksturojn. Kredu al mi, kiam oni tiel sola sidas ĉe malsanulo, kiam oni aÅdas la internan pulson de l'animo maltrankvile batanta, kiam oni dezirus bandaÄi vundojn vidatajn de neniu, tiam en miriga maniero el la kuracisto fariÄas amiko, kaj la mistera interligiteco inter korpo kaj animo Åajne ankaÅ en tiu rilato okulfrape efikas." "Tiel estas", Giuseppa diris, konfideme kaptante lian manon; "tiel estas, kaj ankaÅ mia animo trovis kuraciston. Vi eble devos fari por mi multe. Povus esti, ke eĉ antaÅ la juÄistoj vi devos agi en mia nomo. Se vi volas fari tiun grandan oferon al kompatinda knabino, kiu ne havas alian protekton, mi volas malkaÅi al vi mian situacion." "Mi volas fari Äin", la afabla maljunulo diris, premante Åian manon. "Sed pripensu tion bone; la mondo atakis mian reputacion, Äi min kulpigas, Äi juÄas, Äi kondamnas min. Se nun la homoj ankaÅ al vi moke montras per la fingroj, ke vi zorgis pri la malbonfama kantistino, la sentaÅga italino, ho! pri mi, ĉu vi povos elporti tion?" "Mi volas!" la kuracisto serioze kaj abrupte ekkriis, "Rakontu!" VI. "Mia patro", la kantistino rakontis, "estis _Antonio_[16] Bianetti, fama violonisto, kiu el pasintaj jaroj ne povas esti nekonata al vi, ĉar lia famo per la koncertoj, kiujn li faris ĉe kortegoj kaj en grandaj urboj, ĉie disvastiÄis. Mi povas lin prezenti al mi ankoraÅ nur el mia plej frua juneco, violonantan al mi la gamon, kiun jam trijara mi tre Äuste kante ripetis. Mia patrino siatempe estis bonega kantistino kaj kutimis en la koncertoj de la patro prezenti kelke da arioj kaj kanzonetoj. Mi estis kvarjara, kiam mia patro mortis dum vojaÄo kaj nin postlasis malriĉajn. Mia patrino devis decidiÄi, per kantado perlabori nian vivtenon. Post unu jaro Åi edziniÄis kun muzikisto, en la komenco onidire tre flatinta Åin; sed poste montriÄis, ke li edziÄis kun Åi nur, por uzi Åian voĉon. Li fariÄis muzika direktoro en malgranda urbo en Alsaco, kaj tiam des pli komenciÄis nia suferado. Mia patrino naskis ankoraÅ tri infanojn kaj tiom perdis sian voĉon, ke Åi preskaÅ ne plu povis kanti eĉ unu sonon. Per tio la plej granda monfonto de mia duonpatro estis elĉerpiÄinta, ĉar liaj koncertoj nur per mia patrino estis brilaj kaj multe vizitataj. Li de nun terure ĉikanis Åin; al mi li nenion plu volis doni por manÄi, Äis kiam li fine elpensis rimedon por utiligi min. Dum tutaj tagoj li turmentis min kaj violonante lernigis al mi plej malfacilajn pecojn de _Mozart_, _Gluck_, _Rossini_ kaj _Spontini_, kiujn ĉiam dimanĉe vespere mi trakantis kun multe da aplaÅdo; la kompatinda _Schepperl_[17]—tiel oni kripligis mian nomon Giuseppa—fariÄis unu el tiuj malfeliĉaj mirinfanoj, al kiuj la naturo donis belan talenton por ilia plej granda malfeliĉo; la kruela homo ĉiutage min kantigis, li vipis min, li dum tutaj tagoj nenion donis al mi por manÄi, se mi ne Äuste ekkantis; sed la patrino ne plu longe povis elteni la vidon de miaj turmentoj; Åajnis, ke Åia vivo forfluas en Åiaj silentaj larmoj; ian printempan matenon ni trovis Åin mortintan. Por kio mi rakontu al vi pri la jaroj de mia nun komenciÄinta suferegado? Mi estis dekunujara, mi devis mastrumi, eduki la junajn gefratojn kaj krome lerni la kantadon por la koncertoj! Ho, estis infera torturo! En tiu tempo ofte iu sinjoro venis al ni, ĉiam kunportante al la patro sakon plenan de kvinfrankaj moneroj. Mi sen hororo ne povas pensi pri li. Äœi estis granda, malgrasa viro de meza aÄo; li havis malgrandajn, palpebrumantajn grizajn okulojn, kiuj per sia malagrabla, pika esprimo diferencigis lin de ĉiuj homoj, kiujn mi iam vidis. Min precipe li Åajne korfavoris. Kiam li venis, li laÅdis mian grandon, mian konvenan konduton, mian vizaÄon, mian kantadon. Li min sidigis sur siaj genuoj, kvankam nevola hororo forpuÅis min de li; li kisis min malgraÅ mia kriado, li kontente diris: 'AnkoraÅ du, tri jaroj, tiam vi estos taÅga, Schepperl!' Kaj li kaj mia duonpatro ĉe tiu antaÅdiro eksplodis per sovaÄa rido. En mia dekkvina naskotago mia duonpatro al mi diris: 'AÅdu, Schepperl, vi nenion posedas, vi nenio estas, mi nenion donas al vi, mi nenion postulas de vi, por mi ankaÅ plene sufiĉas miaj tri ceteraj infanaĉoj; _Christel_[18] (mia fratino) nun anstataÅ vi fariÄos la mirinfano. Kion vi posedas, vian kantadon—multe Äi ne estas—vi ricevis de mi, per tio vi perlaboros vian vivtenon. Cetere la onklo en Parizo pro kompato volas akcepti vin en sian domon.'—'La onklo en Parizo?', mi miregante ekkriis, ĉar Äis nun mi ne sciis pri la ekzisto de tia onklo. Jes, la onklo en Parizo, li respondis, li povas alveni jam hodiaÅ aÅ morgaÅ. Vi povas imagi, kiom mi Äojis! Pasis tri jaroj, sed ankoraÅ hodiaÅ la memoro pri tiuj horoj en mi estas tiel viva, kvazaÅ estis hieraÅ. La feliĉo, forlasi la domon de mia patro, la feliĉo, havi onklon, kiu min kompatas, la feliĉo, veni al Parizo, kie mi imagis la centron de eleganteco kaj de feliĉego,—mi estis ebria de tiom da feliĉo; ĉiufoje, kiam pasis veturilo, mi rigardis eksteren, ĉu ne venas la onklo, por kunpreni min en sian regnon. Fine iun vesperon veturilo haltis antaÅ nia domo; mi flugkuris malsupren, mi disetendis miajn brakojn renkonten al mia savonto—kruela senreviÄo! Estis la viro kun la kvinfrankaj moneroj. Mi estis preskaÅ senkonscia en tiuj momentoj, sed tamen mi neniam forgesos la diablan Äojon fulme brilantan el liaj grizaj okuloj, kiam li vidis min alten kreskinta; ankoraÅ nun mi aÅdis lian grakan voĉon: 'Nun vi estas Äusta, kolombeto, nun mi volas enkonduki vin en la grandan mondon.' Li kaptis min per la unu mano, per la alia li ĵetis monsakon sur la tablon; la sako malfermiÄis, brila amaso da arÄentaj kaj oraj moneroj ruliÄis teren; miaj tri pli junaj gefratoj kaj la patro Äojkriis, sur la planko ÅoviÄis tien kaj tien kaj kolektis la monerojn,—Äi estis—mia aĉetprezo! Jam la sekvintan tagon ni vojaÄis al Parizo. La malgrasa viro (mi ne kapablis, lin nomi onklo) konstante faris al mi predikon pri tio, kiel belan rolon mi ludos en liaj salonoj. Mi ne povis Äoji: angoro, neklarigebla korpremo anstataÅis mian Äojon, mian feliĉon. AntaÅ granda, lumigita domo la veturilo haltis: mi estis en Parizo. Dek Äis dekdu belaj, ĉarmegaj knabinoj malsupren saltetis sur la larÄaj Åtuparoj renkonten al ni. Ili karese ĉirkaÅprenis kaj kisis min kaj nomis min fratino Giuseppa; mi demandis la malgrasulon: 'Ĉu tio estas viaj filinoj, sinjoro?'—'_Oui, ce sont des filles!_[19]', li ridante ekkriis, kaj la knabinoj kaj la multnombra servistaro aliÄis per maldelikata, eksploda rido! Elegantaj vestoj, luksaj ĉambroj distris min. La sekvintan tagon mi estis belege vestata, oni kondukis min en la salonon. La dekdu knabinoj, plej elegante vestitaj, sidis ĉe ludotabloj, sur kanapoj, ĉe la piano. Ili tre vive interparolis kun junaj kaj malpli junaj sinjoroj. Kiam mi eniris, ĉiuj forlasis sian lokon, iris renkonten al mi kaj min rigardis. La mastro min kondukis al la piano, mi devis kanti; mi ricevis Äeneralan aprobon. Oni partoprenigis min en la interparolado, miaj malkleraj, duone italaj esprimoj estis konsiderataj naiveco; oni admiris min, mi ankoraÅ hodiaÅ ruÄiÄas, pensante, per kiaj vortoj oni tion diris al mi. Tiel kelke da tagoj pasis en Äojo kaj plezuro. Mi vivis ne embarasate, mi estus povinta vivi kontente, se mi ne sentus min plej nekomforte, preskaÅ angoreta en tiu domo, en tiu societo; naive senruza mi opiniis, ke tia do estas la granda mondo kaj oni devas akomodiÄi al Äiaj moroj. Sed unu afero frapis min: iun vesperon okaze preterirante la Åtuparon mi vidis, ke la sinjoroj vizitantaj nin, donis monon al la pordisto, ricevis por Äi bluajn aÅ ruÄajn kartojn kaj ree transdonis tiajn al servisto antaÅ la salono. Juna dando, preterpasanta min, kun karesemaj rigardoj montris al mi unu el tiuj ruÄaj kartoj; mi ankoraÅ hodiaÅ ne scias, kial mi ruÄiÄis pro tio. Sed aÅskultu plue, kio baldaÅ okazis. Vidu, kara doktoro, jen mi havas malgrandan, sensignife aspektantan paperon. Al Äi mi Åuldas mian savon. Iumatene mi Äin trovis sub la bulkoj de mia matenmanÄo. Mi ne scias, de kiu favora mano Äi devenis, sed la ĉielo rekompencu la koron, kiu min kompatis. Jen Äia enhavo: 'FraÅlino! La domo, en kiu vi loÄas, estas malĉastejo; la sinjorinoj, kiujn vi vidas ĉirkaÅ vi, estas publikulinoj; ĉu nia konfido al Giuseppa do ne estis prava? Ĉu mallongan fibrilon de feliĉo Åi volas aĉeti per longa pento?' Äœi estis terura lumo, Äi minacis plene blindigi min, ĉar preskaÅ tro subite Äi disÅiris mian senruzan infanan penson kaj la iluzion pri senzorga, feliĉa situacio. Kion fari? En mia vivo mi ankoraÅ ne lernis fari decidojn. La viro, al kiu apartenis tiu domo, Åajnis al mi terura sorĉisto, povanta legi ĉiun mian penson kaj nepre jam nun pri tio informita, kion mi sciiÄis. Kaj tamen mi preferis morti, ol ankoraÅ unu minuton resti tie.—Mi estis aÅdinta knabinon rekte kontraÅe de mia loÄejo paroli itale; mi ne konis Åin,—sed ĉu mi do konis iun alian en tiu giganta urbo? Tiuj patrolandaj sonoj naskis en mi konfidon, mi volis Åin petegi surgenue, savi min. Estis la sepa matene: restinte fidela al mia kampara moro, mi ĉiam frue leviÄis kaj kutimis tuj poste matenmanÄi, kaj tio savis min. En tiu tempo ĉiuj ankoraÅ dormis, eĉ granda parto de la servistaro. Nur la pordisto estis timinda. Sed ĉu li povus pensi, ke iu forkuros el tiu templo de l'belego? Mi riskis la aferon; mi kovris min per mia nigra, malpompa manteleto; miaj genuoj ÅanceliÄis, kiam mi preteriris la loÄion de l'pordisto; li ne rimarkis min; tri paÅoj, kaj mi estis libera. Dekstre trans la strato loÄis la itala knabino. Mi salte transpasis la larÄan straton; mi frapis al la pordo, servisto malfermis. Mi demandis pri la itale parolanta signora kun la nigra bukla kapo. La servisto ridis kaj diris, ke mi supozeble celas la malgrandan ekscelencon _Seraphina_: 'tiun saman, tiun saman', mi respondis, 'tuj konduku min al Åi'. Li komence Åajnis heziti, ĉar ankoraÅ estis frua tago, sed miaj petoj lin decidigis. Li kondukis min en la duan etaÄon, diris al mi, ke mi atendu kaj poste vokis ĉambristinon, por anonci min al Åia ekscelenco. Mi pensis, ke la bela itala knabino estas de mia klaso; mi hontis malkaÅi mian situacion al iu pli altranga, sed oni ne lasis al mi tempon, por pripensi; la ĉambristino aperis, por konduki min al la lito de sia mastrino. Jes, estis Åi, estis la bela, juna sinjorino, kiun mi aÅdis parolanta itale. Mi ĵetis min teren antaÅ Åi kaj petegis Åin pri Åia protekto; mi devis rakonti al Åi mian tutan historion. Åœajne kortuÅita, Åi promesis savi min. Åœi venigis la serviston, kiu suprenkondukis min, kaj ordonis al li nepran diskretecon; poste Åi destinis por mi malgrandan ĉambron, kies fenestroj rigardis al la korto, donis al mi ion por labori kaj manÄi, kaj tiel mi vivis kelke da tagoj en Äojo pri mia savo, en timo pri mia estonteco. La domo, en kiu mi estis akceptita, apartenis al la sendito de malgranda germana kortego. Åœia ekscelenca moÅto estis lia nevino, naskita italino, kiu estis edukata ĉe li en Parizo. Åœi estis korbona, aminda estaĵo, kies bonfarojn mi neniam forgesos. Ĉiutage Åi venis al mi kaj min konsolis; Åi diris al mi, ke la Åtatsendito per siaj servistoj informiÄis en la domo de la malica viro. Ke oni estas tre konsternita, sed klopodas kaÅi tion. La servistoj transe sekretas, ke fraÅlino sin ĵetis el fenestro de la dua etaÄo en la kanalon de la _Seine_. Stranga dispono de la providenco! Mia ĉambro estis angula ĉambro kaj per la unu flanko rigardis al la strato, la alia abrupte malsupreniris en kanalon. Mi memoras, ke en tiu mateno mi malfermis fenestron de la kanala flanko; verÅajne Äi restis malfermita, kaj tiel kredeble oni klarigis al si mian malaperon. Signora Seraphina en tiu tempo estis revenonta Italujon, Åi bonvolis min kunpreni. Eĉ ankoraÅ pli Åi utilis al mi; Åi instigis siajn gepatrojn en _Piacenza_, ke ili akceptu min en sian domon kvazaÅ sian infanon; Åi kulturigis mian talenton, al Åi mi dankas la liberecon, la vivon, la arton, ho! eble pli, ol mi scias. En Piacenza mi koniÄis kun orkestrestro Boloni, kiu cetere ne estas italo; li Åajnis min ami, sed li tion ne diris al mi. BaldaÅ poste mi akceptis la vokon al ĉi-tiea teatro. Oni min ĉi tie Åatis, oni ankaÅ alie bonevolis al mi, mia konduto kaj mia reputacio estis neriproĉeblaj; ho, en tiu longa tempo mi neniam vidis ĉe mi viron,—krom—tiun belan korligon mi povas sen ruÄiÄo konfesi al vi,—krom Boloni, kiu baldaÅ post mi vojaÄis ĉi tien. Vi nun aÅdis mian vivon, diru al mi, ĉu mi faris ion, por meriti tiel maldolĉan punon? Ĉu mi tiel terure kulpiÄis?" VII. Kiam la kantistino estis fininta, la medicina konsilanto vive kaptis Åian manon. "Mi gratulas al mi", li diris, "ke mi povas aliÄi al la malmultaj bonuloj, kiujn vi trovis sur via vivovojo. Kvankam miaj fortoj estas tro malgrandaj, por povi fari por vi, kion faris la bravega malgranda ekscelenco, tamen mi volas klopodi helpi en la malkonfuzado de via kompatiga sorto; mi volas klopodi, por repacigi la flamiÄulon, vian amikon. Sed diru al mi nur, kiu do estas la hejmlando de sinjoro Boloni?" "Jen vi demandas tro", estis Åia nerekta respondo. "Mi scias sole, ke li laÅ naskiÄo estas germano kaj, se mi ne eraras, pro familiaj cirkonstancoj antaÅ kelke da jaroj forlasis sian patrujon. Li restadis en Anglolando kaj Italujo kaj antaÅ proksimume tri kvaronjaroj venis ĉi tien." "Jen kiel, bone; sed kial vi ne jam pli frue al li mem diris, kion vi rakontas al mi?" Giuseppa ĉe tiu demando ruÄiÄis; Åi mallevis la okulojn kaj respondis: "Vi estas mia kuracisto, mia patra amiko; estas al mi, kiam mi parolas kun vi, kvazaÅ mi parolus kiel infano al mia patro.—Sed ĉu mi do povis rakonti al la juna viro pri tio? Krome mi ja konas lian teruran ĵaluzon, lian facile eksciteblan suspektemon; mi neniam povis min devigi, diri al li, el kiaj kaptiloj mi forsavis min." "Mi respektas, mi admiras vian senton; vi estas bona infanino; kredu al mi, tio karesas la koron de maljuna viro, renkonti tiel decajn sentojn el la pasinta tempo; ĉar hodiaÅ oni konsideras bontono, flankelasi tiaĵojn. Sed vi ankoraÅ ne rakontis al mi ĉion; la vespero ĉe la maskobalo, tiu terura nokto?" "Estas vere, mi devas rakonti al vi ankoraÅ plue. Ĉiufoje, kiam mi meditis pri mia savo, mi laÅdis la providencon, ke oni kredis en tiu domo, ke mi memmortigis min; ĉar estis por mi nur tro certe, ke tiu terura venus, por repreni sian viktimon aÅ pereigi Äin, se li eĉ nur iomete suspektus min vivanta; ĉar sufiĉe multe da kvinfrankaj moneroj li kredeble pagis por mi. Tial mi ne akceptis diversajn Åatindajn proponojn por teatroj tiel longe, kiel mi estis en Piacenza, timante publike aktori. Sed kiam mi tie estis proksimume unu jaron kaj duonan, iumatene Seraphina alportis al mi parizan gazeton, en kiu estis anoncita la morto de la _chevalier de Planto_[20]." "Chevalier de Planto?" la kuracisto interrompis Åin; "ĉu tio estis la nomo de la viro forkondukinta vin el la domo de via duonpatro?" "Tio estis lia nomo. Mi multe Äojis, mia lasta timo estis malaperinta, kaj jam nenio min malhelpis, ne plu Äeni miajn bonfarantojn. Jam kelke da semajnoj poste mi venis al B. Mi antaÅhieraÅ iris al la maskobalo, kaj mi ja volas konfesi al vi, ke mi estis tre gajhumora. Boloni ne devis scii, en kiu kostumo mi aperos; mi volis inciteti kaj poste surprizi lin. Subite, dum mi sola trairis la salonon, voĉo flustris en mian orelon: 'Schepperl, kiel fartas via onklo?' Mi estis konsternegita; tiun nomon mi ne plu aÅdis, de kiam mi forsavis min el la manoj de tiu terura. Mia onklo! Mi ja ne havis onklon, kaj nur unu vivis, kiu antaÅ la publiko sin konsiderigis mia onklo, la chevalier de Planto. Mi apenaÅ havis sufiĉe da spiritĉeesto, por respondi: 'Vi eraras, maskulo!' Mi volis forrapidi, kaÅi min en la svarmanta amaso, sed la maskulo enbrakigis sin kun mi kaj min retenis: 'Schepperl!' la nekonato diris, 'mi konsilas al vi, kviete iradi apud mi; alie mi rakontos al la homoj, en kia societo vi pli antaÅe restadis.' Mi estis plene senespera, fariÄis mallumo en mia animo, nur unu penso estis forta en mi: la timo pri malhonoro. Kion mi kompatinda, senhelpa knabino povis fari, se tiu homo, kiu ajn li estis, pri mi sciigos tiajn aferojn? La mondo kredus al li, kaj Carlo! ho, Carlo ne la lasta min kondamnus. Mi senvole sekvis al la viro ĉe mia flanko. Li flustris al mi plej terurajn aferojn: mian onklon, kiel estis nomata de li la chevalier, mi malfeliĉigis, pereigis mian patron, mian familion. Mi ne plu povis elteni tion, mi elÅiris min kaj vokis, ke alvenu mia fiakro. Sed kiam mi rigardis ĉirkaÅen sur la Åtuparo, la terura figuro estis sekvinta min. 'Mi veturos kun vi hejmen, Schepperl', kun terura rido li diris; 'mi ankoraÅ devas paroli kun vi kelke da vortoj.' Mi ĉesis vidi kaj aÅdi, mi sentis, ke mi senkonsciiÄas; mi revekiÄis ne pli frue ol en la fiakro, la maskulo sidis apud mi. Mi eksteriÄis el la veturilo, li sekvis; li tuj reekparolis; angorante, ke mi estos perfidata, mi diris al _Babette_, ke Åi eliru. 'Kion vi volas ĉi tie, mizerulo?' mi ekkriis furioza, ke mi vidas min tiel ofendita. 'Kion malbonan vi povus diri pri mi? Sen mia volo mi venis en tiun domon; mi Äin forlasis, kiam mi vidis, kio atendas min.' 'Schepperl, lasu la ceremoniojn; ekzistas nur du vojoj vin savontaj. AÅ vi tuj pagos dekmil frankojn, ĉu per juveloj, ĉu per oro, aÅ vi sekvos min al Parizo; alie morgaÅ la tuta urbo scios pli multe pri vi ol vi dezirus.' Mi estis ekster mi. 'Kiu rajtigas vin, de mi postuli ion tian?' mi ekkriis. 'Nu bone, diru al la urbo, kion vi volas; sed tuj forlasu ĉi tiun domon! Mi alvokos la najbarojn!' Mi iris kelke da paÅoj al la fenestro, li postkuris min kaj kaptis mian brakon. 'Kiu min rajtigas?' li diris, 'via patro, kolombeto, via patro'. Diabla rido sonis el lia buÅo, la brilo de la kandelo lumigis paron da grizaj, pikaj okuloj, nur tro konataj de mi. En la sama momento estis klare al mi, kiu antaÅ mi staras; mi nun sciis, ke lia morto nur estis trompo elpensita por ia celo; la malespero havigis al mi supernaturan forton, mi kontraÅbaraktante liberigis min, mi volis forÅiri lian maskon. 'Mi konas vin, chevalier de Planto', mi ekkriis, 'sed oni zorgos, ke vi devu doni al la tribunaloj kontentigon pri mi.'—'Tiel niaj aferoj ankoraÅ ne statas, kolombeto', li diris, kaj en la sama momento mi sentis lian ponardon en mia brusto; mi opiniis, ke mi mortas—." La kuracisto frostotremis; estis luma tago, kaj tamen li hororis, kiel se oni en mallumo parolas pri fantomoj. Li opiniis, ke li vidas post la kurtenoj de la lito brilantaj la grizajn pikajn okulojn de tiu monstro. "Vi do opinias", li diris post kelke da tempo, "ke la chevalier ankoraÅ vivas, ke Äi estas la sama, kiu volis mortigi vin?" "Lia voĉo, liaj okuloj min konvinkis; la tuko, kiun mi hieraÅ al vi donis, tion igis plene certa por mi. Äœi estas markita per la komencliteroj de lia nomo." "Kaj ĉu vi donas al mi plenpovon, agi por vi? Ĉu vi permesas al mi, ĉion de vi diritan sciigi eĉ antaÅ la juÄisto?" "Ĉion, mi ne povas elekti! Sed, ĉu ne, doktoro, vi iros al Boloni kaj al li diros, kion mi diris al vi? Li Äin kredos al vi, Seraphina ja estis ankaÅ de li konata." "Kaj ĉu mi ne ankaÅ povas ekscii", la medicina konsilanto daÅrigis, "la nomon de la Åtatsendito, en kies domo vi kaÅis vin?" "Kial ne? Li estis iu barono _Martinow_." "Ĉu vere?", Äoje emociite Lange ekkriis. "Barono Martinow? Ĉu li ne estas ...a Åtatoficisto?" "Jes, ĉu vi konas lin? Li estis sendito de la ...a kortego en Parizo kaj poste en Peterburgo." "Ho, tiam estas bone, tre bone", la medicina konsilanto diris kaj Äoje interfrotis siajn manojn. "Mi konas lin, de post hieraÅ li estas ĉi tie; li vokigis min, li loÄas en la hotelo de Portugalujo." Larmoj brilis en la okuloj de la kantistino kaj piaj sentoj Åajne emociis Åian koron. "Do viro", Åi diris, "kiu laÅ mia opinio forestis multajn centojn da mejloj, devis veni ĉi tien, por konfirmi la verecon de mia rakonto! Iru al li; ho, ke ankaÅ Carlo povu aÅskulti, kiam li certigos al vi, ke mi diris la veron." "Li povos, li akompanos min, mi zorgos pri tio AdiaÅ, bona infanino; estu tute trankvila, vi devas ankoraÅ prosperi surtere, kaj tre orde glutu la miksturon, ĉiuhore du plenkulerojn!" Tiel la kuracisto parolis kaj foriris. La kantistino dankis al li per siaj afablaj rigardoj. Åœi estis pli trankvila kaj serena; Åajnis, ke kun sia sekreto Åi forrulis grandan ÅarÄon. Åœi havis pli da fido por la estonteco, ĉar favora sorto Åajne ekkompatis la malfeliĉan knabinon. VIII. Barono Martinow, al kiu fari grandan servon Lange pli antaÅe foje havis okazon, afable akceptis lin kaj donis al li plej sufiĉajn informojn pri la kantistino Bianetti. Li ne nur preskaÅ laÅvorte konfirmis Åian rakonton, li ankaÅ eksplodis per plej vivaj laÅdoj pri Åia karaktero; li eĉ promesis, ĉie, kien li venos en la urbo, paroli favore por Åi kaj malkonfirmi la famojn pri Åi cirkulantajn. Li efektive plenumis sian promeson; ĉar precipe al lia influo kaj al la nobla maniero, en kiu li prenis la partion de la italino, Åiaj amikoj aljuÄis, ke la publika opinio pri Åi en malmultaj tagoj, kvazaÅ sorĉe, aliiÄis. La medicina konsilanto Lange siaparte en tiu tago, veninte de la sendito, supreniris el la beletaÄo de la hotelo de Portugalujo ankoraÅ kelke da Åtuparoj Äis la mansardoj; oni diris, ke en n-ro 54 loÄas la orkestrestro. Li haltis antaÅ la pordo, por spiri; ĉar la krutaj Åtuparoj afekciis lin. Strangaj sonoj el tiu pordo flugis al lia orelo. Åœajne en Äi estis homo grave malsana, ĉar li aÅdis profundajn Äemadon kaj plendspiradon, Åajne leviÄantajn el kava brusto. Poste teruraj francaj kaj italaj blasfemoj enmiksiÄis, kiel se malpacienco volas malÅarÄi de la mizero la koron, kaj raÅka rido de malespero denove formis la transiron al tiuj profundaj Äemoj. La medicina konsilanto frostektremis. "Jam hieraÅ mi ja rimarkis iom da frenezo en tiu _maestro_[21]", li pensis, "ĉu li eble plene freneziÄis, aŠĉu li malsaniÄis pro doloro?" Li jam fleksis la fingron por frapi, kiam lia rigardo ankoraÅ unufoje trafis la numeron de l'pordo; Äi estis 53. Kiel do li povis tiom erari; preskaÅ li estus enirinta al homo tute fremda. Malkontenta pri si mem li pluen iris unu pordon; tie estis 54; tie do efektive sonis tute alie. Malalta, bela voĉo de viro kantis arion, akompanate de piano; la medicina konsilanto eniris; estis tiu juna viro, kiun li vidis ĉe la kantistino. En la ĉambro disĵetite kuÅis notfolioj, gitaroj, violonoj, kordoj kaj multo, kion krome muzikisto bezonas, kaj meze inter tiuj kvazaÅruinoj staris la orkestrestro en vasta nigra negliÄo, kun ruÄa ĉapo sur la kapo kaj rulpaketo de notoj en la mano; la kuracisto poste konfesis, ke vidante tion li ekpensis pri _Marius_ sur la ruinoj de Kartago. La juna viro Åajne de hieraÅ lin memoris kaj preskaÅ malserene akceptis lin; tamen li estis tiel Äentila, ke per unu ekpuÅo li de seÄo teren ĵetis kolonon da notfolioj, por proponi al sia vizitanto sidlokon; li mem per longaj paÅoj marÅadis tra la ĉambro, kaj lia flirtanta negliÄo lerte forprenis la polvon de la tabloj kaj libroj. Li ne lasis ekparoli la medicinan konsilanton, li superkriis lin. "Vi venas de Åi?", li ekkriis. "Ĉu viaj grizaj haroj ne hontas, ke vi fariÄas la peristaĉo de tia senhontulino? Mi nenion plu volas aÅdi; mi entombigis mian feliĉon, vi vidas min funebranta mian feliĉegon; mi surhavas mian nigran negliÄon kaj tio sola, se vi estas iomete sperta pri psikologio, devus esti por vi signo, ke, koncerne min, mi konsideras tiun personon mortinta. Ho, Giuseppa, Giuseppa!" "Sed, kara sinjoro orkestrestro", la kuracisto interrompis lin, "bridu vian senton, antaÅ ol—" "Senton? Kion vi scias pri sento? AÅskultu, se vi parolas pri sento; mi volas provi, ĉu vi havas sonosenton, maljunulo! Vidu, tio estas la virino", li daÅrigis, abrupte malfermante la fortepianon kaj ludante tion kaj tion, kio cetere al la kuracisto, ne tre sperta pri muziko, Åajnis kiel alia muziko, "ĉu vi aÅdas tion molan, dolĉe sopiran, karese alpremiÄan? Sed ĉu vi ne rimarkas en tiuj pasaĵoj la nefidindan, malfundan, senkarakteran estecon de tiuj kreitaĵoj? Sed aÅdu plue", li diris kun laÅtigita voĉo kaj kun brila okulo, reenskuante la manikojn de la funebra negliÄo, "kie viroj agas, estas forto kaj vero; tie nenio nepura povas prosperi, Äi estas sanktaj diaj sonoj!" Li kun granda forto batis sur la klavojn, sed al la kuracisto ree Åajnis, ke tio estas nur tute ordinara muziko. "Jen vi havas strangan karakterizon pri la homoj", li diris; "ĉar ni jam alvenis ĉe tio, ĉu mi povas peti vin, estimata, ke vi iom piane prezentu al mi medicinan konsilanton?" La muzikisto malÅate rigardis lin. "Kiel vi do povas difekti la harmonion per malbona, akrepepa _cis_, hometaĉo, kiam miaj klavoj sonigas la belegan, radiantan akordumon!" La respondo de la doktoro estis interrompata per frapado ĉe la pordo; malgranda, kreskokripla figuro eniris, riverencis kaj diris: "La malsana sinjoro en n-ro 53 plej Äentile petigas sinjoron la orkestrestron, ne tiom terure brui kaj tumulti, tial, ke lia korpa aranÄo estas tre malforta kaj lia morto proksima." "Mi petas, sciigi al la sinjoro mian plej humilan respekton", la juna viro respondis, "kaj ke koncerne min li povas forvojaÄi el la mondo, kiam li deziras. Sufiĉe ja en ĉiu nokto min teruras liaj lamentado kaj Äemado kaj la plej teruranta por mi estas liaj malpiaj blasfemoj kaj lia freneza ridado. Ĉu eble la franco opinias, ke li estas sola en la hotelo de Portugalujo? Se li Äenas min, mi Äenas lin repage!" "Sed, pardonu, via sinjora moÅto", la kreskokripla homo diris, "li ne plu longe vivos, ĉu vi ne bonvolus dum liaj lastaj momentoj—" "Ĉu li estas tiom malsana, la sinjoro?", kompateme la medicina konsilanto diris. "Kio estas lia malsano? Kiu lin kuracas? Kiu li estas?" "Kiu li estas, mi precize ne scias; mi estas la dungolakeo; mi pensas, ke li nomas sin _Lorier_ kaj estas el Franclando; antaÅhieraÅ li ankoraÅ bone fartis, sed estis iom melankolia, ĉar li tute ne eliris, ankaÅ ne deziris rigardi la rimarkindaĵojn de tiu ĉi urbo; sed en la alia mateno mi lin trovis en la lito grave malsanan; Åajnas, ke en la nokto lin trafis apopleksio. Sed li por nenio en la mondo volas kuraciston. Li terure blasfemis, kiam mi demandis, ĉu mi alkonduku iun. Li mem flegas kaj bandaÄas sin; mi opinias, ke li havas ankaÅ malnovan pafvundon el la milito kaj ke tiu nun ree malfermiÄis." En tiu momento oni aÅdis la malsanulon apude ekkrianta kun raÅka voĉo kaj eliganta kelke da blasfemoj. La dungolakeo trifoje faris la signon de la kruco kaj flugkuris transen. La kuracisto ankoraÅ unu fojon provis, ĉu liaj paroloj ne estos akceptataj de la obstina amanto, kaj efektive tiun fojon Åajne sukcesis. Li tenis en la mano partituron, el kiu li duonlaÅte kantetis al si; la kuracisto uzis tiun pli kvietan staton de l'animo kaj komencis rakonti al li la vivon de la kantistino. En la komenco la orkestrestro Åajne ne atentis pri tio; li fervore legis en sia partituro kaj kondutis, kvazaÅ krom li neniu estus en la ĉambro; sed iom post iom li pli atentis, li ĉesis kanti; baldaÅ lia rigardo leviÄis de la partituro kaj pasis arde trans la vizaÄon de la kuracisto; poste li mallevis la notkajeron kaj firme rigardis la rakontanton; lia intereso Åajne pli kaj pli kreskis, liaj okuloj brilis, li pliproksimiÄis, li kaptis la brakon de la medicinisto, kaj kiam tiu finis sian rakonton, li tre emociite salte leviÄis kaj kuris tien kaj reen en la ĉambro. "Jes", li ekkriis, "estas vero en tio, Åajno de vereco, verÅajneco; estas eble, povas esti, ke simile okazis; diablo! ĉu Äi ne ankaÅ povus esti mensogo?" "Tion, mi opinias, en via Åatata arto oni nomas malkresĉende, sinjoro orkestrestro; sed kial do ĉe tiu afero malsupreniri de vero Äis mensogo? Se mi nun prezentus garantianton pri la vereco? _Maestro_[21], nu, tiam?" Boloni meditante haltis antaÅ li: "Ha! Kiu povus fari tion, medicina konsilanto! Per oro mi volus enkadrigi vin; jam tiu penso meritas grandan kaj reÄan rekompencon. Jes! Kiu povus al mi garantii!—Ĉio estas tiel malluma—konfuzaj labirintoj—nenia eliro—nenia gvida stelo." "Åœatata amiko", la kuracisto interrompis lin, "jen mi kaptas vin ĉe reminiscenco[22] el la Rabistoj de _Schiller_, kiel konstateble en la poÅeldono de _Cotta_ sur paÄo 175[23], se mi ne eraras. Tamen mi scias tian garantianton, tian gvidan stelon!" "Ha! kiu donus al mi tian!", la alia ekkriis. "Li estu mia amiko, mia anÄelo, mia Dio,—mi volas adori lin!" "Kvankam en la citita loko la parolo estas pri glavo, per kiu oni volas fari al la vipera gento brulan vundon, mi tamen volas konvinki vin. Tiu Åtatsendito, kiu akceptis la kompatindan Giuseppa en sia domo, hazarde loÄas en ĉi tiu domo en n-ro 6; se vi bonvolus surmeti frakon kaj koltukon, mi kondukos vin al li; li promesis al mi, ke li vin konvinkos!" La juna viro kortuÅite premis la manon de la kuracisto, sed eĉ nun li ne povis kaÅi ian subliman patoson: "Vi estis mia bona genio", li diris: "kiom da danko mi Åuldas al vi por tiu konsilo; mi nur rapide surmetos mian frakon kaj tuj sekvos vin al la sendito." IX. La repaciÄo kun la amanto Åajne preskaÅ ankoraÅ pli efikis, por sanigi la kantistinon, ol la plej lerte kunmetitaj tizanoj de Åia kuracisto. Åœia farto en la sekvintaj tagoj videble pliboniÄis, kaj baldaÅ Åi estis tiom resanigita, ke Åi povis ekster la lito akcepti la vizitojn de siaj kunsentemaj amikoj. La ÅanÄiÄon de Åia farto supozeble estis Äisatendinta la polica direktoro, por plue esplori la aferon. Li estis viro vidanta ĉion kaj zorganta pri ĉio, kaj la famo pri li diris, ke ne facile iu sin forsavis, kiun li ekcelis, eĉ se li forestus centkelke da mejloj. La medicina konsilanto sciigis al li la historion de la kantistino; poste li ankoraÅ plue interkonsiliÄis kun barono Martinow kaj eksciis kelkajn aferojn, kiuj Åajnis al li tre interesaj. La Åtatsendito antaÅ nelonge konfesis al li, ke li uzis la aferon pri la juna Bianetti kiel okazon, por raporti al la estraro pri la krima vivado de la chevalier de Planto. Li ne preterlasis prezenti en Äusta lumo precipe la cirkonstancon, ke tiu kompatinda infano verdire estis vendata. Tiu malbonfama domo baldaÅ poste estis malestablata de la polico, kaj la barono tion Åajne aljuÄis ĉefe al siaj klopodoj pri la afero. AnkaÅ li aÅdis pri la morto de la chevalier, sed opiniis same kiel la polica direktoro, ke tio estas nur artifiko, por ke li povu des pli sendanÄere daÅrigi sian metion; ĉar ambaÅ ne dubis, ke la provo mortigi la kantistinon, povas esti farita nur de tiu terura homo. Sed kiel malfacile estis, sekvi la postsignaron de tiu mortigisto! El la fremduloj tiam restadintaj en B. laÅ la certigo de la direktoro ĉiuj estis nesuspektindaj; nur du cirkonstancoj povis konduki al ia rezultaĵo: La naztuko trovita en la ĉambro de Bianetti povis ebligi la malkovron, se ie oni vidis similan; tial plej preciza priskribo de Äi estis en la manoj de ĉiuj kudristinoj kaj lavistinoj, kiuj en B. kutimis zorgi pri la tolaĵo de la fremduloj. Plue la direktoro opiniis supozebla pro psikologiaj kaÅzoj, ke dua atenco kontraÅ la vivo de la kantistino sekvos, nome en la kazo, ke la mortigisto ankoraÅ restadas proksime. Pro tio la polica direktoro, tuj kiam la kantistino reakiris siajn fortojn, akompanis doktoron Lange ĉiufoje, kiam li vizitis Åin; tie oni priparolis kelkajn aranÄojn, kelkaj Åajnis bonaj, sed ne facile efektivigeblaj, kelkaj estis tuj malakceptataj. Giuseppa mem fine ekhavis penson, kiu al la du viroj Åajnis tre taÅga. "La doktoro", Åi diris, "permesis al mi, ree eliri; se li permesas, ĉe la lasta maskobalo de la karnavalo mi unue reaperus inter la homoj; estas por mi alloge, tie montri min la unuan fojon, tie komenciÄis mia malfeliĉo. Se ni zorgos, ke tio fariÄu sufiĉe konata en B., kaj se la chevalier ankoraÅ estas ĉi tie, mi estas firmege konvinkita, ke sub ia masko li sin ree alÅovos al mi. Li sin ja gardos paroli, li per nenio perfidos sin, sed siajn atencojn kontraÅ mia vivo li ne ĉesigos, kaj mi pretendas, ke mi povas rekoni lin inter mil aliaj. Lia grando, lia figuro, kaj antaŠĉio liaj okuloj lin rekonigos al mi. Kion vi opinias, sinjoroj?" La projekto Åajnis tre taÅga. "Mi volus veti", la direktoro diris, "ke sciiÄinte vian venon li ne restos for de la balo, eĉ nur por vidi la objekton de sia venÄo kaj doni novan nutraĵon al sia furiozo. Cetere mi pensas, ke vi ne metu maskon antaÅ vian vizaÄon, li tiam des pli facile rekonos vin, des pli facile proksimiÄos al vi kaj enkaptiÄos; mi metos kelke da fortikuloj en domenojn kaj ilin donos al vi kiel eskorton; tuj, kiam vi faris signon, la ruzulo estos kaptita." Babette, la ĉambristino de la kantistino dum tiu interparolo estis al- kaj reirinta; Åi estis aÅdinta, ke Åia mastrino decidis, eltrovi la mortigiston aÅ liajn helpantojn, Åi eĉ opiniis, ke Åi Åuldas al si mem, laÅ povo kunhelpi por tiu malkovro. Tial Åi Åtelatendis la direktoron, kuraÄiÄis kaj diris, ke Åi jam antaÅ nelonge atentigis la doktoron pri cirkonstanco, kiu povus konduki al malkovro, sed ke li Åajne neniel atentas pri tio. "Nenia cirkonstanco ĉe tiaj okazaĵoj estas tro malgrava, karulineto mia", la policulo respondis; "se vi scias ion—" "Mi preskaÅ opinias, ke signora estas tro diskreta kaj iom hezitas paroli; kiam Åi ricevis la pikon kaj svenis en miaj brakoj, Åia lasta Äemeto estis—Bolnau." "Ĉu vere?", la direktoro iom kolere kriis, "kaj pri tio oni Äis nun silentis al mi? Pri tiel grava cirkonstanco; ĉu vi do aÅdis Äuste, ĉu Bolnau?" "Per mia honoro", la knabino diris kaj konfirme metis la manon al la koro. "Bolnau, Åi diris kaj tiel dolore, ke mi ne pensas alie, ol ke tio estas la nomo de la atencinto; sed, mi petas, ne perfidu min!" La direktoro havis la principon, ke neniu homo, kiel ajn honeste li aspektas, estas tro bona por krimo. La komerca konsilanto Bolnau, kaj alian li ne sciis en tiu urbo, ja estis konata de li kiel bonorda viro, sed—ĉu ne ekzistis ekzemploj, ke Äuste tiaj homoj, kiuj antaÅ la publiko Åajnas neriproĉeblaj, plej klopodigas la juÄistaron? Ĉu li ne povis agi konsente kun tiu chevalier de Planto? Tiel meditante li iris sian vojon kaj proksimiÄis al la LarÄa strato; li ekmemoris, ke en tiu tempo la komerca konsilanto kutimas promeni tie, kaj decidis, iom sondi lin. Efektive, jen li alvenis sur la strato; li salutis dekstren, li salutis maldekstren, li ĉiumomente parolis kun konato, li ridetis al si irante pluen kaj Åajnis gaja kaj bonhumora. Li estis proksimume ankoraÅ kvindek paÅojn for de la direktoro, kiam li ekvidis tiun; li paliÄis, turnis sin kaj volis eniri flankan straton. "Suspektiga, tre suspektiga cirkonstanco!", la direktoro pensis, postkuris lin, kriis lian nomon kaj igis lin halti. La komerca konsilanto havis kompatigan vidiÄon, per kavaj sonoj li eligis: "_Bon jour, bon jour!_"[24]; li Åajne volis rideti, sed la okuloj pleniÄis per larmoj, kaj lia vizaÄo konvulsie ÅanÄiÄis; liaj genuoj tremis, liaj dentoj aÅdeble klakis. "Ej, ej, vi nun tre malofte montras vin. Jam de kelke da tagoj mi ne vidis vin preteriranta mian fenestron; vi Åajne ne tute bone fartas?", la direktoro kun pika rigardo aldonis. "Vi estas tiel pala, ĉu vi estas malsana?" "Ne—Äi estas nur malgranda frostotremo—mi efektive dum kelke da tagoj estis malsaneta, sed dank' al Dio mi nun pli bone fartas." "Ĉu vere? Vi estis malsaneta?", la alia plue demandis. "Tion mi apenaÅ pensis; mi opiniis, ke ankoraÅ antaÅ kelke da tagoj ĉe la maskobalo mi vidis vin tre vigla." "Jes, estas vere; sed tuj en la sekvinta tago mi devis enlitiÄi; revenis miaj atakoj, sed nun mi estas tute resaniÄinta." "Nu, tiam vi ne preterlasos, viziti la sekvontan maskobalon; Äi estas la lasta kaj onidire fariÄos tre brila; mi esperas, ke mi vidos vin tie; intertempe adiaÅ, sinjoro komerca konsilanto!" X. "Mi ne preterlasos veni!", la komerca konsilanto Bolnau kun mizeraj mienoj kriis post li. "Li havas suspekton!", li diris al si. "Li scias pri la vorto de la kantistino. Onidire Åi ja resaniÄis; sed ĉu la suspekto ne povas diskreski en la koro de tiu policano? Ĉu li ne povas pro suspekto observigi min? La sekreta polico persekutos min; ĉiupaÅe mi vidos ruzajn fremdajn vizaÄojn. Mi nenion plu povos diri, tuj Äi estos raportata, signifklarigata; mi fariÄos, ho Dio en la ĉielo, mi fariÄos malkvieta, danÄera individuo; kaj tamen mi vivis pace kaj senmalice kiel Vilhelmo _Tell_ en la kvara akto!" Tiel la malfeliĉa Bolnau parolis al si mem; lia angoro kreskis, kiam li pensis pri la suspektiga demando koncerne la sekvontan maskobalon. "Li certe opinias, ke mi ne kuraÄos proksimiÄi al la kantistino, pro malpura konscienco; sed mi devas iri tien, mi devas forigi lian suspekton! Kaj tamen—ĉu proksime de Åi ne atakos min tremado, Äuste ĉar li povas pensi, ke mi tremos pro riproĉoj de l'konscienco kaj pro timo?" Li turmentis sin per tiuj imagoj, ili dum tutaj tagoj okupis lin; li rememoris, ke fama aÅtoro pruvis en speciala publikaĵo, ke oni povas timi la timon, kaj Äuste tio Åajnis al li okazi pri li mem. Sed li sentis, ke li devas kuraÄiÄi kaj iri renkonte al la danÄero. Li alportigis de la maskopruntisto la luksan veston de la paÅaho de _Janina_; li ĉiutage surmetis Äin kaj sin ekzercis antaÅ granda spegulo, tute egalpeze elrigardi el sia masko. El sia negliÄo li faris pupon kaj sidigis Äin sur seÄo; Äi prezentis kantistinon Bianetti: li kiel paÅaho ĉirkaÅiris Åin, alproksimiÄis kaj diris: "Mi senlime Äojas, ke mi vidas vin tiel laÅdezire bonfarta." En la tria tago li jam povis tute sen tremo reciti sian lecionon, tial li taskigis al si ion pli malfacilan. Li volis esti tre Äentila kaj egalpeza kaj proponi al Åi teleron kun bombonoj kaj punĉo. Li ekzercis sin per glaso da akvo, kiun li metis sur teleron. En la komenco Äi terure tintis en lia mano; sed ankaÅ tiun malfortecon li venkis, li eĉ provis sufiĉe gaje diri ĉe tio: "Estimata, ĉu vi ne deziras iom da punĉo kaj kelke da bombonoj?" Li bonege sukcesis; nenia mortemulo lin vidos tremanta, li pensis. _Ali_, la paÅaho de Janina, sentis en si kuraÄon, malgraÅ sia timo, viziti la maskobalon. La medicina konsilanto Lange ne cedis al iu alia la rajton, por la unua fojo la resaniÄintinon ree konduki inter la homojn. Åœi volonte konsentis; ĉar per sia fidela flegado, per la patra zorgemo, kun kiu li klopodis pri Åi, li ja akiris la rajton pri Åia plej arda dankeco. Do li venis kun Åi al la balfesto kaj Åajne ne malmulte vantiÄis pri sia loko flanke de la bela, interesa knabino. La loÄantoj de B. estas strangaj homoj. En la unuaj tagoj oni malbone parolis pri la kantistino, de la plej elegantaj salonoj Äis en la bierejaĉoj; sed kiam gravaj viroj protektis Åin, kiam respektataj sinjorinoj Åin publike defendis, oni akomodiÄis al la cirkonstancoj, kaj la B...anoj kortuÅite de la sorto de l'kompatinda infanino vagadis en la stratoj kaj preskaÅ mortis pro raviteco, ke Åi resaniÄis. Kiam Åi eniris en la ĉambregon, ĉiuj Åajne atendis nur Åin, kiel la reÄinon de l'festo; oni aklamis Åin kaj Äojbruis, oni klakfrapis la manojn kaj kriis "brave!", kvazaŠĵus prosperis al Åi plej malfacilaj voĉruladoj. AnkaÅ la medicina konsilanto ricevis sian parton de la aklamo: "Vidu, jen li", ili kriis, "jen lerta viro, tiu savis Åin." La kantistino estis Äoje emociita de tiu aklamo de l'homamaso; afekciite de la murmurado de l'gratulantoj Åi eĉ preskaÅ forgesis, ke ankoraÅ pli serioza celo Åin kondukis en tiun ĉambregon; sed la kvar fortikaj domenuloj proksime post Åi sekvantaj kaj la demandoj de la kuracisto, ĉu Åi ankoraÅ ne ekvidis la grizajn okulojn de la chevalier, ree kaj ree memorigis Åin pri Åia intenco. Åœi mem kaj la kuracisto ne estis pretervidintaj, ke longa, malgrasa turko (en B. oni nomis lian kostumon paÅaho Ali), konstante prempuÅas sin proksimen al Åi; kaj kiom ajn da fojoj la amasa moviÄo de la maskuloj forÅiris lin, ĉiam li denove estis ĉe ilia flanko. La kantistino puÅetis la kuraciston kaj montris per la okuloj al la paÅaho. Li respondis Åian okulsignon kaj diris: "Mi jam antaÅ longe rimarkis lin." La paÅaho proksimiÄis per nefirmaj paÅoj; la kantistino pli forte kroĉiÄis al la brako de Lange; li nun estis tute proksime—rigidaj, grizaj okuloj elrigardis el la masko kaj kava voĉo diris al Åi: "Mi senlime Äojas, ke mi vidas vin tiel laÅdezire bonfarta." La kantistino timigite deturnis sin kaj Åajne skuetiÄis; ankaÅ la maskulo ĉe tiu vido tremante forturnis sin kaj malaperis en la homamaso. "Ĉu tio estas li?", la medicina konsilanto ekkriis. "Ekregu vin, nun estas necese, agi trankvile kaj ĉielzorge; ĉu vi opinias, ke estas li?" "AnkoraÅ mi tion ne certe scias", Åi respondis, "sed mi opinias, ke mi rekonas liajn okulojn." La medicina konsilanto ordonis al la kvar domenuloj, ke ili streĉe atentu tiun paÅahon, kaj kun la sinjorino iris pluen. Sed apenaÅ li faris kelke da paÅoj tra la ĉambrego, kiam reaperis la turko; sed li restis malpli proksime, kvazaÅ observante la kantistinon. La kuracisto kun sia akompanantino aliris al bufedo por recepti al Åi post la sentita teruro tason da teo; li rigardis ĉirkaÅen—ankaŠĉi tie la turko ree estis, kaj jen, nun li havis sur telereto glason da punĉo kaj kelke da bombonoj; li proksimiÄas al la kantistino, liaj okuloj brilas, la glaso kun strangaj sonoj saltetas kaj tintas sur la tremanta telero; li estas flanke de Åi, li prezentas al Åi la teleron kaj diras: "Estimata, ĉu vi ne deziras iom da punĉo kaj kelke da bombonoj?" La kantistino rigide rigardis lin, Åi paliÄis, repuÅis la teleron kaj ekkriis: "Ha, la terura! Estas li, estas li, li volas veneni min!" La paÅaho de Janina staris muta kaj sen movo, li Åajne forlasis ĉian penson pri defendo; senvole li lasis sin forkonduki de la kvar fortikaj domenuloj. PreskaÅ en la sama momento la nigra mantelo de la kuracisto estis forte ektirata. Li rigardis returne; la malgranda, kreskokripla lakeo el la hotelo de Portugalujo staris antaÅ li, pala kaj kun vizaÄo terurita: "Pro la kompatemo de Dio, sinjor' medicina konsilanto, bonvolu veni kun mi al la ĉambro n-ro 53, Äuste nun la diablo volas preni la francan sinjoron." "Kion vi babilas?", la kuracisto malkontente demandis kaj volis lin puÅi flanken, por sekvi la kaptiton al la polica direkcio. "Ĉu koncernas min, se lin prenas la satano?" "Sed mi petas vin", la malgrandulo preskaÅ plorante ekkriis, "li eble tamen povas esti savata; via moÅto ja ĉi tie estas urba kuracisto kaj havas la devon, veni al la fremduloj en la hotelojn." La medicina konsilanto subpremis malbenon, kiun li estis preskaÅ dironta; li vidis, ke li ne povas eviti tiun malagrablan iron, li alvenigis per mansigno la orkestrestron Boloni, transdonis al li la kantistinon kaj rapidis kun la malgrandulo al la hotelo de Portugalujo. XI. Estis silente kaj dezerte en la granda gastejo; la noktomezo preskaÅ jam pasis, kaj la lampoj en la koridoroj kaj ĉe la Åtuparoj donis malhelan kaj neklaran lumon; la medicina konsilanto sentis hororeton, suprenirante al la soleca malsanulo. La lakeo malÅlosis la pordon, la kuracisto eniris, sed preskaÅ reenfalis. Ĉar estaĵo, kiu de kelke da tagoj senĉese okupis lian fantazion dum dormo kaj maldormo, tie vera kaj enkorpiÄinta sidis en la lito. Äœi estis granda, malgrasa, nejuna viro, kiu profunden sur la frunton estis surÅovinta pinte suprenstarantan lanan dormoĉapon; lia mallarÄa brusto kaj liaj longaj maldikaj brakoj estis kovritaj per flanelo; sub la ĉapo granda, pinta nazo elstaris el malgrasa, bruneflava vizaÄo, kiun oni opinius jam malviva kaj mortinta, se ne paro da grizaj pikaj okuloj ankoraÅ donus al Äi iom da viveco kaj teruran, hororigan esprimon. La longaj, maldikaj fingroj, kun la senkarna manradiko multe elstarantaj el la manikoj, estis kunfleksitaj; kun raÅka, freneza rido li gratis sur la litkovrilo. "Vidu, li jam elgratas sian tombon!", la malgrandulo flustris kaj per tio vekis la kuraciston de lia fiksa rigardado al la malsanulo. Tia, Äuste tia estis lia imago pri la chevalier de Planto; tiu malica, griza okulo, tiuj malbonsignaj trajtoj, tiu malgrasa, fantoma figuro—jen ĉio estis kunigita, kion la kantistino diris pri tiu terura viro. Sed lia pripenso revenis al la realeco; ĉu li do ne ĵus ĉeestis la areston de tiu chevalier? Ĉu ne ankaÅ alia viro povas havi grizajn okulojn? Ĉu do estis mirige, ke malsanulo estas konsumita kaj pala? La kuracisto mem ridis pri si, pasigis sian manon trans la frunton, kvazaÅ volante forviÅi tiujn pensojn kaj aliris al la lito.—Sed ankoraÅ neniam dum tiom da jaroj li sentis teruron kaj timon ĉe la lito de malsanulo—tie, estis al li preskaÅ neklarigeble, lin kaptis korpremo, frosto, tremo, kiujn li vane klopodis venki, kaj li nevole posteniÄis, sentante la malsekan, senvarman manon en la sia, dum longa tempo vane serĉante la pulson. "La stultulo", la paciento kun raÅka voĉo kriis, intermiksante jen francan parolon, jen malbonan italan kaj kripligitan germanan, "la stulta malgrandulo, Åajnas, alvenigis al mi kuraciston. Vi pardonos al mi, mi neniam alte taksis vian arton. La sola, kio povas sanigi min, estas la banoj de Äœenovo; mi jam ordonis al la bruto, ke li mendu por mi poÅtoĉevalojn; mi forvojaÄos ankoraÅ hodiaÅ nokte." "Certe li forvojaÄos", la malgrandulo murmuris, "sed kun ses karbe nigraj ĉevaloj, kaj ne al Äœenovo, kie dronis siatempe Fiesko, sed tien, kie estas la plorado kaj la grincado de la dentoj." La kuracisto vidis, ke oni multe jam ne povas helpi; li opiniis, ke li povas legi la antaÅsignojn de la proksima morto en la okuloj, en la malkvietaj movoj de la malsanulo; eĉ tiu sopiro vojaÄi foren, malproksimen, jam ofte anoncis rapidan finiÄon de l'vivo. Tial la kuracisto konsilis al li, kviete kuÅiÄi kaj promesis, ke li preparos malvarmigan trinkaĵon. La malsanulo furioze ridis. "KuÅi, kviete kuÅi?", li respondis, "kiam mi kuÅas, mi ĉesas spiri; mi devas sidi, en la veturilo mi devas sidi, for, malproksimen for!—Kion diras la malgrandulo? Ĉu li mendis la ĉevalojn? Malgranda hundo, ĉu vi ordis mian pakaĵon?" "Ho, mia Dio!", la malgrandulo grakis, "nun li pensas pri sia pakaĵo; jes, pezan pakon da pekoj li kunprenas, tiu malhomo. Oni ne povas skribi sur la ĉielo, kiom li malbenis kaj blasfeme parolis." La medicina konsilanto ankoraÅ unu fojon kaptis la manon de la malsanulo. "Ekfidu al mi", li diris, "eble tamen la arto ankoraÅ povos utili al vi; via servisto diras al mi, ke pafvundo al vi krevis; lasu min esplori." Murmurante la malsanulo konsentis, li montris al sia brusto. La kuracisto forprenis bandaÄon malbone surmetitan, li trovis—pikvundon proksime de la koro.—Strange! Äi estis la sama grando, la sama loko, kiel ĉe la vundo de la kantistino. "Tio estas freÅa vundo, piko!", la kuracisto ekkriis kaj suspekteme rigardis la malsanulon. "Kie vi ricevis tiun vundon?" "Ĉu vi pensas, ke mi interbatalis kun iu? Ne, per la diablo! Mi havis tranĉilon en la brusta poÅo, malsupren falis Åtuparon kaj min iom gratvundetis." "Iom gratvundetis!", Lange pensis, "kaj tamen li mortos de tiu vundo." Li dume preparis iom da limonado kaj prezentis Äin al la malsanulo; tiu Äin albuÅigis per nefirma mano; Äi Åajne freÅigis lin; dum kelke da minutoj li estis silenta kaj kvieta; sed vidante, ke li verÅis kelke da gutoj sur la litkovrilon, li komencis blasfemi kaj postulis naztukon. La lakeo flugkuris al kofro, malÅlosis kaj eligis tukon—la kuracisto rigardis al Äi, terura suspekto en li naskiÄis—li ree rigardis, Äi estis la sama koloro, la sama Åtofo, Äi estis la tuko, trovita ĉe la kantistino. La malgrandulo volis transdoni Äin al la malsanulo; li repuÅis Äin: "Al la diablo, bruto! Kiom ofte mi devas diri tion, heliotropan akvon sur Äin!" La servisto elserĉis malgrandan botelon kaj aspergis la tukon; agrabla odoro disvastiÄis en la ĉambro—Äi estis la sama parfumo, kiun surhavis la alia, trovita tuko. La medicina konsilanto tremis per la tuta korpo; ne plu estis dubeble, ke li havas antaÅ si la atencinton de la kantistino Bianetti, tiun chevalier de Planto; Äi estis senhelpa homo, malsanulo, mortanto, kiu sidis en la lito, sed al la kuracisto estis, kvazaŠĉiumomente li povas sin ĵeti el la lito kaj kapti lian gorÄon; li prenis sian ĉapelon, la proksimeco de la terura homo forpelis lin. La malgranda lakeo retenis lin per la jako, kiam li vidis lin foriri. "Ho, via moÅto!", li Äemis, "Vi ja ne volas lasi min sola ĉe li? Mi ne povas elteni tion, se li nun mortus kaj poste tuj kiel flanela fantomo kun la dormoĉapo sur la kranio promenus tien kaj reen en la ĉambro! Pro Dio, ne forlasu min!" La malsanulo terure rikanis kaj intermikse ridis kaj blasfemis, li Åajne volis veni helpi la malgrandulon; li etendis el la lito longan, senkarnan kruron, kunfleksante la maldikajn fingrojn li minacis al la kuracisto. Sed tiu ne plu povis elteni tion; la frenezo Åajne infektis lin; li repuÅis la malgrandulon kaj forkuris el la ĉambro; ankoraÅ sur la plej malsupraj Åtuparoj li aÅdis la teruran ridon de la mortigisto. XII. En la mateno post tiu nokto bela urba kaleÅo haltis antaÅ la hotelo de Portugalujo; eliris tri personoj, vualita sinjorino kaj du nejunaj sinjoroj kaj supreniris la Åtuparon. "Ĉu sinjoro la supera tribunala referendario _Pfälle_ jam estas supre?", unu el tiuj sinjoroj demandis la kelneron, kiu ilin suprenkondukis. Tiu jesis, kaj la sinjoro daÅrigis: "Kaj tamen estas stranga dispono de la sorto, ke li malsupren falas la Åtuparon kaj mem puÅas la ponardon en sian bruston, ke li mem malhelpas sin, forkuri, ke Äuste vi, Lange, estas vokata al li!" "Certe", la vualita sinjorino diris, "sed ĉu vi ne trovas strangan fatalon ankaÅ en tiuj naztukoj? La unun li devis lasi ĉe mi, kia hazardo! La alian li devis postuli Äuste en la momento, kiam la doktoro ankoraÅ estas ĉe li." "Tiel devis okazi", la dua sinjoro respondis, "oni ne povas diri ion alian, ol ke tio devis fariÄi. Sed en tiu vortico mi preskaÅ forgesis ion; diru, kio estas pri la paÅaho de Janina? Signora supozeble ja eraris. Ĉu vi ree elliberigis lin? Kiu estis la kompatindulo?" "Neniel kaj male"; la unua diris, "mi konvinkis min, ke li estas kunkulpulo de la chevalier, kies postsignojn mi jam de longe sekvis. Mi jam alkondukigis lin ĉi tien, li estos kunfruntigata kun la atencinto." "Ĉu efektive?", la sinjorino ekkriis. "Kunkulpulo?" "Jen ja", la sinjoro diris kun ruza rideto, "mi scias multajn aferojn, eĉ se oni ilin ne diris al mi. Sed dank' al Dio, ni alvenis supre, tie jam estas n-ro 53. FraÅlino, bonvolu dume eniri ĉi tie, en n-ron 54: la orkestrestro permesis tion kaj ne elpelos vin; tion mi garantius. Kiam estos via vico esti pridemandata, mi vokos vin." Estas superflue por ni diri, ke la tri personoj estis la kantistino, la doktoro kaj la direktoro; ili venis por akuzi la kavaliron de Planto pri mortigo provita. La direktoro kaj la medicina konsilanto eniris; la malsanulo ankoraÅ same sidis en la lito, kiel la kuracisto vidis lin en la nokto; nur liaj trajtoj en la taglumo Åajnis ankoraÅ pli teruraj, la esprimo de liaj okuloj, jam ekrigidiÄantaj, ankoraÅ pli hororiga. Per senvivaj okuloj li rigardis jen la kuraciston, jen la direktoron; poste li Åajne pripensis, kio nun okazas en lia ĉambro, ĉar referendario Pfälle, mallonga, juna viro kun ruÄaj vangoj kaj malgrandaj okuletoj, estis konvene stariginta tablon, metis antaÅ sin kolonon da paperoj kaj tenis en la dekstra mano longan cignoplumon, por protokoli. "Bruto, kion deziras la sinjoroj?", la malsanulo per malforta voĉo kriis al la malgranda lakeo. "Vi ja scias, ke mi ne akceptas vizitojn." La direktoro aliris proksimen antaÅ lin, firme lin rigardis kaj diris akcente: "Chevalier de Planto!" "_Qui vive[25]?_", la malsanulo ekkriis kaj abrupte levis la dekstran manon al la dormoĉapo, kvazaÅ volante militiste saluti. "Sinjoro, vi estas la chevalier de Planto?" la alia daÅrigis. La grizaj okuloj ekbrilis, li pike ekrigardis la direktoron kaj la referendarion, kun moka mieno skuis la kapon kaj respondis: "La chevalier jam de longe estas mortinta!" "Ĉu vere? Kiu do estas vi? Respondu, mi demandas vin en la nomo de la reÄo!" La malsanulo ridis: "Mia nomo estas Lorier; Bruto, donu al la sinjoro mian pasporton!" "Ne estas necese; ĉu vi konas tiun tukon, sinjoro?" "Kial mi ne konus Äin? Vi tie forprenis Äin de mia seÄo; por kio la demandoj, por kio la scenoj? Vi Äenas min, sinjoro!" "Bonvolu rigardi al via maldekstra mano", la direktoro diris; "tie vi ja tenas vian tukon; ĉi tiu estis trovata en la domo de iu Giuseppa Bianetti." La malsanulo furioze ekrigardis la virojn; li pugnigis sian manon kaj grincigis la dentojn; li obstine silentadis, kvankam la direktoro ripetis siajn demandojn. Tiu nun donis signon al la kuracisto; li eliris kaj baldaÅ poste revenis kun la kantistino, la orkestrestro Boloni kaj la ...a Åtatsendito en la ĉambron. "Sinjoro barono de Martinow", la direktoro sin turnis al ĉi tiu, "ĉu vi rekonas tiun viron kiel la saman, kiu en Parizo estis konata al vi kiel chevalier de Planto?" "Mi rekonas lin kiel la saman", la barono respondis, "kaj ripetas miajn deklarojn pri li, kiujn mi donis pli antaÅe por protokoli." "Giuseppa Bianetti, ĉu vi rekonas lin kiel la saman, kiu forkondukis vin el la domo de via duonpatro, kunprenis en sian domon en Parizo, la sama, kiun vi akuzas pri provita mortigo?" La kantistino tremis, vidante la teruran viron; Åi volis respondi, sed li mem al Åi evitigis ĉian konfeson. Li pli alten levis sin, lia lana ĉapo Åajne pli pinta suprenstaris, liaj brakoj estis rigidaj, li Åajne kun peno movis ilin, sed liaj fingroj konvulsie dis- kaj kunfleksiÄis; lia voĉo jam nur mallaÅte kaj raÅke suprenrampis el la brusto; eĉ lia rido kaj liaj blasfemoj preskaÅ fariÄis flustrado: "Ĉu vi venas, viziti min, Schepperl?", li diris. "Jen vi bele agas. Ĉu ne, mia vidiÄo vin tre plezurigas! Mi vere bedaÅras, ke mi ne pli bone vin trafis, per tio mi estus evitiginta al vi, vidi vian onklon antaÅ lia forvojaÄo mokata de tiuj germanaj brutoj!" "Por kio ni ankoraÅ bezonas atestojn?", la direktoro interrompis lin. "Sinjoro referendario Pfälle, skribu arestordonon kontraÅ—" "Kion vi faras?", la kuracisto ekkriis, "ĉu vi do ne vidas, ke la morto jam minacas lian koron? Li ne plu vivos kvaronhoron. Rapidu, se vi ankoraÅ devas demandi pri io." La direktoro ordonis al la lakeo, voki la juÄejajn servistojn, ili suprenkonduku la kaptiton; la malsanulo pli kaj pli kadukiÄis, liaj okuloj Åajne haltis, ili havis nur unu direkton, al la kantistino; sed ankaÅ nun Åajne ankoraÅ fulmobrilis el ili furiozo kaj kolero: "Schepperl", li ree diris, "vi malfeliĉigis, pereigis min, tial vi meritus la morton; vi pereigis vian patron, ili kondamnis lin al la galeroj, ĉar li vendis vin al mi por mono; li min petegis, kadavrigi vin; mi bedaÅras, ke mi tremis. Malbenitaj estu tiuj manoj, eĉ ne plu povintaj firme puÅi!" Liaj abomenindaj blasfemoj, kiujn li eligis pri si kaj Giuseppa, estis interrompataj per nova aperaĵo. Du juÄejaj servistoj alkondukis viron turke vestitan; estis la malfeliĉa Ali, la paÅaho de Janina—la turbano kovris la kompatigan kapon de la konsilanto Bolnau. Ĉiuj miregis pri tiu vidaĵo kaj precipe la orkestrestro Åajnis konsternita; li iÄis pala kaj ruÄa kaj deturnis sian vizaÄon. "_Monsieur_[26] de Planto", la direktoro diris, "ĉu vi konas tiun viron?" La malsanulo estis ferminta la okulojn; li pene disigis la palpebrojn kaj diris: "Al la diabloj, mi ne konas lin!" La turko kun afliktita mieno rigardis la ĉirkaÅstarantojn. "Mi ja sciis, ke tiel okazos", li diris en plorema tono, "mi jam longe antaÅsentis tion. Sed fraÅlino Bianetti, kiel vi do povis tiom malfeliĉigi senkulpan homon?" "Kio do estas pri tiu sinjoro?" la kantistino diris. "Mi ne konas lin. Sinjoro direktoro, kion do faris tiu?" "Signora", la direktoro diris kun profunda seriozo, "antaÅ la tribunalo nenia pardonemo aÅ indulgo valoras, vi devas koni tiun sinjoron; Äi estas la komerca konsilanto Bolnau. Via propra ĉambristino konfesis, ke vi kriis lian nomon ĉe la atenco." "Certe", la paÅaho plendis—"diris mian nomon en tiel suspektigaj cirkonstancoj." La kantistino ekmiris, intensa ruÄo pasis trans Åian belan vizaÄon, tre emociite Åi kaptis la manon de la orkestrestro; "Carlo", Åi ekkriis, "nun mi devas paroli, mi ne povas silenti pri tio; jes, sinjoro direktoro, mi supozeble diris tiun karan nomon, sed mi ne celis tiun sinjoron, sed—" "Min", la orkestrestro diris kaj paÅis antaÅen. "Mia nomo estas, se mia kara patro, tie staranta, permesas, _Karl_[27] Bolnau!" "Karlo! Muzikisto! Amerikano!" la turko kriis kaj ĉirkaÅprenis lin. "Tio estas la unua saÄa vorto en via vivo, vi liberigis min el granda mizero." "Se estas tiel", la direktoro diris, "vi estas libera, kaj ni bezonas en ĉi tiu afero okupi nin nur pri la ĉeestanta sinjoro chevalier de Planto." Li sin turnis posten al la lito; tie staris la kuracisto kaj tenis la manon de la mortigisto en la sia. Li serioze kaj kviete metis Äin sur la litkovrilon kaj fermis liajn rigidajn okulojn. "Direktoro", li diris, "tiu nun respondas al pli alta juÄisto." Oni komprenis lin; ili eliris el la ĉambro de la terura mortinto kaj eniris transe ĉe la orkestrestro, la feliĉa, retrovita filo de la paÅaho; la kantistino kaÅis sian vizaÄon sur la brusto de la amato, Åiaj larmoj torente verÅiÄis, sed ili estis la lastaj, kiujn Åi ploris pri sia malfeliĉa sorto; ĉar la paÅaho ridetante ĉirkaÅiris la belegan paron, li Åajne ellaboris grandan decidon; li sekrete interkonsiliÄis kun la medicina konsilanto kaj de tiu aliris al sia filo kaj la kantistino. "Plej kara fraÅlino", li diris, "pro vi mi suferis multe, vi tiel suspektige diris mian nomon, ke mi petas vin, interÅanÄi Äin kun la via. Vi hieraÅ malakceptis mian teleron kun punĉo, ĉu vi ree forpuÅos min, se mi prezentas al vi la ĉeestantan sinjoron Karlo Bolnau, mian muzikeman filon, petante, ke vi prenu lin kiel edzon?" Åœi ne rifuzis; kun larmoj de Äojo Åi kisis lian manon, la orkestrestro ravite ĉirkaÅprenis Åin kaj ĉi-foje Åajne tute forgesis sian subliman patoson. La komerca konsilanto siaparte kaptis la manon de la kuracisto: "Lange, diru, ĉu mi povis pensi, ke tiel okazos, kiam vi timigis min Äis ekstremo, kiam mi nombris la fenestrovitrojn de la palaco, kaj vi diris al mi: Åœia lasta vorto estis Bolnau?" "Nu, kion vi volas ankoraÅ!" ridetante respondis la medicina konsilanto. "Ja estis bone, ke mi tiam Äin diris al vi; mi ne scias, ĉu ĉio estus okazinta same sen la lasta vorto de la kantistino." Klarigaj notoj de la tradukinto. [1] germane _Kommerzienrat_, titolo, kiun povis ricevi Åatata komercisto aÅ industriulo. [2] (itala) = kun subpremata voĉo. [3] germane _Medizinalrat_. Precipe en Pruslando oficiala titolo de kuracisto, kiu estas teknika referatisto de la distrikta registaro. [4] (it.) = sinjorino. [5] pron. BaruÄ¥. [6] laÅvorte: nigra, blanka, bruna, farmbienulo, muelisto, kampulo (nomoj en Germanlando tre oftaj). [7] (franca) = Äis la revido. [8] (franca) = fama juÄafero. [9] = pendigan Ånuron. [10] (itala formo de) Karlo. [11] (it. f. d.) Jozefino. [12] (itala muzika termino) = sufiĉe rapide. [13] (it. muz. term.) = iom modere. [14] (franca) = ĉielo! [15] (itala) = amantoj. [16] (akc. António, itala formo de) Antono. [17] pron. Åœeperl. [18] (germ.) mallongigaĵo de Kristino. [19] (franca) = Jes, tio estas filinoj (aÅ publikulinoj, laÅ alia senco de la franca vorto). [20] (franca) = kavaliro de _Planto_. [21] (itala) = majstro. [22] [AFGR] Tia ideo kaj precipe esprimo de ideo aÅ sento kiu estas (senkonscie) pasigita de la memoro, sed prezentas sin kiel nove estiÄintan. [23] en la IIa volumo de _La Revuo_ sur paÄo 70 (Rab: IV, 5). [24] (franca) = bonan tagon, bonan tagon! [25] (franca) = jen kiu? [26] (franca) = Sinjoro. [27] (germana formo de) Karlo. Esperanto-Verlag Friedrich Ellersiek Berlin S 59 _Nova Esperanto-Biblioteko No. 5:_ Pro kio? Internacia kriminal-romano orginale verkita de Argus Prezo: bele kart. 9.— M. (al eksterlando kun altigoj laÅ E-Katalogo) Sendkostoj 80 Pf. (eksterlanden 1.20 M.) Kompetenta juÄo pri la verko: En la nuna tempo, kiam oni, bedaÅrinde pli ol dezirite, devas kutimigi sin al ĉiutagaj kriminalaĵoj, akriÄas ankaÅ la sento pri elpensita kriminalromano. Mi legis la verkon "Pro kio" kun Äojo kaj Äuo, ĉar la dissolvo de la komplikaĵoj estas lerta, la streĉeco de l'atento de la leganto estas restigata Äis la lasta momento, kaj la lingvo estas majstra. Äœuste ĉi tio Åajnas al mi grava, ĉar Äi denove pruvas la kapablecon de Esperanto kiel konversacia lingvo kaj ĉarme kaj efike enkondukas la komencantan Esperantiston en la modernan ĉiutagan vivon. Pro ĉi tiuj kaÅzoj mi volonte donas al "Pro kio?" mian varman rekomendon por Äia vojo kaj deziras al Äi plenan sukceson. _Dro Albert Steche_, prezidanto de Germana Esperanto-Asocio. _Nova Esperanto-Biblioteko No. 6:_ Elektitaj poemoj de Heinrich Heine Tradukitaj de Friedrich Pillath Dua, kompletigita eldono Prezo: bele kart. 4.— M. (al eksterlando kun altigoj laÅ E-Katalogo) Sendkostoj 40 Pf. (eksterlanden 80 Pf.) Unu el la plej belaj verkoj de la Esperanto-Literaturo! S-ino _Marie Hankel_, prezidantino de Esperantista Literatura Asocio, juÄas pri Äi jene: "La Elektitaj Poemoj (nova eldono) estas vera trezoro kaj la plej efika pruvo por la beleco de nia lingvo." Esperanto-Verlag Friedrich Ellersiek Berlin S 59 _Nova Esperanto-Biblioteko No. 7:_ P. William Legolibro Unua volumo: Internacia Anekdotaro Prezo: 6.— M. (al eksterlando kun altigoj laÅ E-Katalogo) Sendkostoj 40 Pf. (eksterlanden 80 Pf.) Ĉi tiu libro bonege taÅgas kiel legaĵo en kursoj kaj en ekzercaj rondoj. Äœia modelstila enhavo pritraktas la plej diversajn aferojn de la homa vivo, kaj tial la libro prezentas grandan provizon de vortoj kaj riĉecon de gramatikaj formoj konscie uzitaj. Dokumentoj de Esperanto Informilo pri la historio kaj organizo de la Esperanta movado Kunmetita de Dro A. Möbusz, Lübeck Prezo: kart. 25.— M. (al eksterlando kun altigoj laÅ E-Katalogo) Sendkostoj 1.— M. (eksterlanden 2.40 M.) Ĉiu Esperantano, kiu volas informi sin pri la historio kaj scienca bazo de la Lingvo Internacia, pri la Esperanto-movado kaj pri la organizo de la Esperantistaro, nepre devas posedi ĉi tiun fundamentan verkon. La libro enhavas i. a. ĉiujn kongresparoladojn de Dro Zamenhof kaj multajn aliajn gravajn dokumentojn. Buchdruckerei für fremde Sprachen Max Schmersow, Kirchhain N.-L. *** END OF THE PROJECT GUTENBERG EBOOK 24763 ***